Bệnh lùn sọc đen hại lúa do tác nhân là virus lùn sọc đen phương Nam (Southern Rice Black Streaked Dwarf Virus - SRBSDV) và rầy lưng trắng (Sogatella furcifera) là môi giới lây truyền virus, tạo nên các u sáp (khoanh đỏ) trên thân lúa. Bệnh xuất hiện và gây hại lần đầu trên lúa tại các tỉnh phía Bắc vào năm 2009. Sau gần 10 năm được khống chế, năm 2017, bệnh bùng phát trở lại gây hại trên 60 ngàn ha lúa tại các tỉnh phía Bắc.
Hiện nay, Việt Nam đã sản xuất được bộ Kit để giám định nhanh virus lùn sọc đen. Bộ KIT Dot-blot là sản phẩm giám định nhanh virus lùn sọc đen hại lúa được phát triển từ đề tài khoa học công nghệ hợp tác giữa Viện Di truyền Nông nghiệp, Học Viện Nông nghiệp Việt Nam và Công ty Domika Việt Nam đối ứng sản xuất.
Cận cảnh 2 mẫu đóng gói bộ KIT Dot-blot, mẫu lớn gồm 350 test và bộ nhỏ 70 test.
Theo dướng dẫn, khi giám định, nếu có thể, sử dụng mẫu lúa tươi, biểu hiện rõ triệu chứng. Vị trí mô lóng sẽ cho kết quả tốt nhất. Các bộ phận khác (rễ, lá, bông) có thể sử dụng, nhưng không được khuyến cáo. Có thể sử dụng mẫu lúa khô (bảo quản trong silicagel), hoặc mẫu tươi bảo quản ở 4 độ C (thời gian bảo quản không quá 10 ngày).
Có thể nghiền mẫu bằng bộ chày và cối sứ hoặc que nhựa và ống Eppendorf 1,5 mL. Khuyến cáo dùng chày và cối sứ nếu không có nitơ lỏng. Rửa sạch dụng cụ giữa các lần nghiền mẫu khác nhau. Sử dụng nitơ lỏng là cách tốt nhất để nghiền mẫu. Đối với mẫu khô hoặc mẫu nghiền trong ống Eppendorf 1,5 mL, khuyến cáo sử dụng nitơ lỏng.
Cắt nhỏ 20 - 50 mg mẫu cho vào ống Eppendorf 1,5 mL hoặc 200 – 500 mg mẫu cho vào cối sứ. Nếu không sử dụng nitơ lỏng, bổ sung đệm TBST 1 X tỉ lệ 1:1 trước khi nghiền. Sau đó, nghiền mẫu đến khi mẫu vụn hoàn toàn rồi chuyển toàn bộ mẫu vào ống Eppendorf 1,5 mL.
Về mẫu rầy, nếu có thể nên sử dụng mẫu rầy tươi. Mẫu rầy khô bảo quản trong silicagel có thể được sử dụng để xét nghiệm. Sử dụng nitơ lỏng là cách tốt nhất để nghiền mẫu. Mỗi mẫu nghiền tối thiểu 2 con rầy trưởng thành/rầy cám. Nghiền mẫu trong ống Eppendorf 1,5 mL bằng que nhựa (được cung cấp) đến khi mẫu vụn hoàn toàn.
Toàn bộ quá trình từ lúc xử lý mẫu đến khi đọc kết quả kéo dài khoảng 4-5 giờ. Trong đó có 8 công đoạn chính gồm: Chuẩn bị mẫu; Hoạt hóa màng; Cố định mẫu; Xử lý diệp lục; Khóa màng; Ủ kháng thể I; Ủ kháng thể II và Ủ cơ chất.
TS. Nguyễn Duy Phương, Viện Di truyền Nông nghiệp hướng dẫn cán bộ BVTV các tỉnh đồng bằng sông Hồng và trung du phía Bắc cách xử lý mẫu trước khi cho vào bộ KIT để giám định.
Việc sản xuất được bộ KIT giám định nhanh virus lùn sọc đen sẽ giúp Chi cục BVTV các địa phương chủ động hơn trong việc kiểm tra, phòng chống dịch bệnh này, không còn phụ thuộc vào nguồn que thử từ Trung Quốc như trước đây.
Sáng 30/6, tại Hưng Yên, Cục BVTV, Trung tâm BVTV miền Bắc, Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam và Học viện Nông nghiệp Việt Nam phối hợp tổ chức tập huấn giám định nhanh virus lùn sọc đen cho các cán bộ BVTV ở đồng bằng sông Hồng và các tỉnh trung du miền Bắc bằng bộ KIT Dot-blot.
