Khát vọng tri thức nông dân từ tổ hợp nông nghiệp môi trường 4F

Cuối năm vừa rồi, ông Nguyễn Hồng Lam, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Quế Lâm kiêm Chủ tịch Hội Nông nghiệp tuần hoàn Việt Nam có lời mời tôi vào thăm Tổ hợp Nông nghiệp hữu cơ - Kinh tế tuần hoàn - sinh thái 4F Quế Lâm ở thành phố Huế. Đi cùng có ông Nguyễn Xuân Cường - nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT và ông Lê Quốc Thanh - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và nhiều nhà khoa học, chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp.

Quả thực đã nhiều lần đến 4F nhưng mỗi lần tôi lại thấy sự khác biệt, tươi mới ở nơi thường được ví như “trái tim” của hệ sinh thái nông nghiệp đầu tiên của Việt Nam. Và lần này cũng không ngoại lệ.

Trên diện tích 15ha tại xã Phong Thu (huyện Phong Điền, thành phố Huế) với tổng vốn đầu tư xấp xỉ 1.000 tỷ đồng, tổ hợp 4F đầu tiên của Việt Nam giờ đây đã thành hình hài và đi vào hoạt động. Một công trình độc đáo, tiên tiến nhất mà Tập đoàn Quế Lâm có được từ sự dày công tự nghiên cứu, trải nghiệm qua thực tiễn của ông Nguyễn Hồng Lam cùng các nhà khoa học và cộng sự trong suốt hơn 10 năm trời.

Với triết lý phát triển xuyên suốt xoay quanh trục nông nghiệp - an sinh xã hội - môi trường, Tổ hợp 4F (Farm - Food - Feed - Fertilizer) có khu chăn nuôi, trồng trọt, khu nhà máy sản xuất phân bón hữu cơ, sản xuất thức ăn chăn nuôi và đặc biệt là khu đào tạo nông dân làm nông nghiệp theo mô hình nông nghiệp tuần hoàn.

Màu xanh hiện hữu từ cây trái, từ hồ thủy ngọc nhân tạo nằm ở vị trí trung tâm Tổ hợp và cả màu xanh vô hình từ quy trình sản xuất nông nghiệp khép kín theo chuỗi đang được ông Nguyễn Hồng Lam lấy làm giáo cụ trực quan để đào tạo nông dân đến từ khắp mọi miền trên cả nước.

Chủ tịch Tập đoàn Quế Lâm chia sẻ khát vọng: "Đảng và Nhà nước ta xác định nguồn nhân lực là một trong ba đột phá trong kỷ nguyên mới, xác định khoa học công nghệ là giải pháp, tri thức hóa nông dân là chương trình hành động của quốc gia… Tất cả đều được doanh nghiệp chúng tôi cụ thể hóa ở Tổ hợp Nông nghiệp hữu cơ - Kinh tế tuần hoàn - sinh thái 4F này. Mục tiêu của Quế Lâm là đồng hành, hỗ trợ nông dân thay đổi tư duy, tiếp cận với khoa học công nghệ, cùng nhau xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp gắn với môi trường và an sinh xã hội".

Hôm chúng tôi đến cũng là lúc lớp đào tạo nông dân đến từ các tỉnh Đồng Nai, Quảng Bình, Hà Tĩnh chuẩn bị kết thúc sau gần một tháng. Tổng cộng có 26 học viên được đào tạo theo phương châm học tập trung, cùng ăn, cùng ở, cùng làm. Sau tuần lễ đầu học lý thuyết, thời gian còn lại các học viên chủ yếu thực hành ngay tại Tổ hợp 4F hoặc các mô hình liên kết với Tập đoàn Quế Lâm. Đích thân ông Nguyễn Hồng Lam - nhà khoa học của nhà nông cùng với đội ngũ các nhà khoa học của Quế Lâm đứng lớp.

Tại "lớp học ông Lam” tôi đã gặp chị Phạm Thị Hoa, một nông dân ở xã Trường Sơn (huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh). Gắn bó với nghề chăn nuôi quy mô mỗi năm hơn 100 con lợn, chị Hoa nói trước khi tham gia khóa đào tạo ở Tổ hợp 4F, nghề nuôi lợn của gia đình làm mất hết tình làng nghĩa xóm. Dù đã cố gắng cải thiện theo mô hình VAC, tuy nhiên nước thải từ chuồng trại không biết đổ đi đâu, suốt ngày nghe xóm làng chửi bới. Từ khi biết đến mô hình chăn nuôi an toàn sinh học theo tiêu chuẩn "5 không" của Tập đoàn Quế Lâm, chị Hoa lập tức đăng ký tham gia.

Giờ đây, sau khi tốt nghiệp khóa học, chị biết rằng nuôi lợn kiểu mới không chỉ đảm bảo tiêu chuẩn về kinh tế, môi trường mà cả vấn đề đạo đức. “Biết cây trồng, vật nuôi cũng có linh hồn. Biết giá trị cốt lõi của nông dân hôm nay là sản xuất trách nhiệm với cộng đồng. Biết lắng nghe, biết chia sẻ phương pháp kết hợp trồng trọt và chăn nuôi tạo thành chuỗi kinh tế nông nghiệp tuần hoàn để cùng nhau xây dựng cộng đồng làm nông nghiệp tử tế”, chị Hoa nói.

Hay như ông Vy Văn Nhất, một nông dân lặn lội từ thủ phủ chăn nuôi Cẩm Mỹ (Đồng Nai) ra Huế học lại nghề nuôi lợn. Ông Nhất bảo, tròn 30 năm kể từ khi gia đình nuôi con lợn cuối cùng, bây giờ mới dám nuôi lại. Nhờ khóa học, ông mới biết phương pháp chăn nuôi an toàn sinh học, thân thiện với môi trường, trách nhiệm với xã hội. Nhờ quãng thời gian cùng ăn, cùng ở, cùng làm tại Tổ hợp 4F và gia đình ông Nguyễn Văn Lịch - Giám đốc HTX Thanh trà Phong Thu (xã Phong Thu, huyện Phong Điền) mà ông Nhất biết cách dùng viên nén năng lượng để đảm bảo an toàn cho chuồng trại, biết cách nuôi ruồi lính đen làm thức ăn chăn nuôi, biết sử dụng phế thải làm nguồn phân bón sinh học…

Trò chuyện với các học viên, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phân tích: Rõ ràng đây là cách tiếp cận hoàn toàn mới nhưng cực kỳ phù hợp để hướng đến đào tạo nông dân chuyên nghiệp, tri thức hóa nông dân.

“Thực tế chúng ta có nhiều trường, nhiều lớp nhưng với người dân không có phương pháp nào thiết thực bằng mô hình để bà con nhìn thấy và thực hành. Thành thử các lớp học ở Tổ hợp 4F, các mô hình Quế Lâm xây dựng sau đó lan tỏa đến nông dân cực kỳ hiệu quả. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ phối hợp để nuôi dưỡng các mô hình, lấy nông dân làm chủ thể, chọn những hạt nhân tiên phong tham gia vào mô hình tổ khuyến nông cộng đồng, từ đó lan tỏa, tri thức hóa nông dân”, ông Lê Quốc Thanh khẳng định.

Chung quan điểm với ông Thanh, Chủ tịch Tập đoàn Quế Lâm kiến giải: "Với nông dân, nếu chúng ta nói những điều cao siêu quá bà con không hiểu. Thực tế cũng cho thấy bao nhiêu chương trình đào tạo nghề, bao nhiêu lớp tập huấn đều thất bại là vì sai phương pháp, sai cách tiếp cận.

Với thực tiễn hơn 30 năm đồng hành với bà con, cuối cùng tôi đúc kết thành bộ giải pháp, cách làm của riêng mình. Đó là muốn dạy nông dân, chúng ta phải hiểu từ phong tục tập quán của họ, điều kiện hoàn cảnh của họ, phải để nông dân thấy được lợi ích thiết thực, hiệu quả thiết thực thì lúc đó họ mới làm theo. Muốn như thế, không có cách nào khác ngoài việc xây dựng các mô hình đã được đúc kết bằng khoa học thực tiễn, đào tạo theo phương pháp cầm tay chỉ việc, cùng ăn, cùng ở, cùng làm mới có thể thành công.

Ví dụ muốn thuyết phục người dân chuyển đổi sang chăn nuôi hữu cơ nhằm tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm môi trường, trách nhiệm với người tiêu dùng thì phải có mô hình hướng dẫn bà con. Trồng trọt hay các lĩnh vực khác cũng vậy, mình không thể “dạy khan” nông dân mà không có thực tiễn".

"Con đường của Quế Lâm đi chính là từ các mô hình thực tiễn, nông dân sẽ tự lan tỏa giá trị, phương pháp, người đi trước dạy người đi sau. Tương tự, ở quy mô lớn hơn, tôi nghĩ rằng muốn lan tỏa giá trị nông nghiệp tử tế cần phải có hạt nhân là các hợp tác xã, doanh nghiệp tiên phong, từ đó dẫn dắt, hướng dẫn cộng đồng”, ông Nguyễn Hồng Lam mong muốn.

Dự kiến tháng 4 này, Quế Lâm sẽ ra mắt Công ty đào tạo nguồn nhân lực ngay tại Tổ hợp 4F - một cột mốc mới trong hành trình lan tỏa giá trị nông nghiệp tử tế.