Khó khăn trong cấp chứng chỉ rừng FSC tại Yên Bái: [Bài 2] Lợi ích chưa rõ ràng

Gần 10.800ha rừng đã được cấp chứng chỉ FSC

Huyện Yên Bình là một trong những địa phương thực hiện nhanh và đạt kết quả cao nhất trong việc cấp chứng chỉ FSC tại tỉnh Yên Bái. Bắt đầu triển khai từ năm 2021 đến hết năm 2024, toàn huyện đã có gần 10.800ha rừng được cấp chứng chỉ FSC. Trong đó, Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát là doanh nghiệp có diện tích lớn nhất với hơn 9.000ha của 1.149 chủ hộ đã có chứng chỉ rừng FSC tại các xã Đại Đồng, Phú Thịnh, Tân Hương, Thịnh Hưng, Bảo Ái, Cảm Ân, Tân Nguyên và thị trấn Yên Bình.

Ngoài ra, trên cơ sở diện tích hơn 3.400ha đã lập hồ sơ cấp chứng chỉ FSC năm 2020 tại các xã Xuân Long, Ngọc Chấn, Cảm Nhân, Yên Thành, Vĩnh Kiên, Hán Đà, Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát phối hợp với tổ FSC các xã và kiểm lâm địa bàn tiến hành rà soát lại để tiếp tục thực hiện cấp chứng chỉ.

Ông Dương Anh Tuấn, Phó hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Yên Bình cho biết, đơn vị đã tăng cường thông tin, tuyên truyền sâu rộng các cơ chế chính sách của nhà nước về lâm nghiệp, nâng cao nhận thức của người dân trong việc trồng rừng gỗ lớn, quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ FSC.

Ngoài ra việc tiếp cận, thu hút nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước đầu tư phát triển rừng, sử dụng có hiệu quả tài nguyên rừng, đất lâm nghiệp. Thực hiện cấp chứng chỉ rừng là bước đi hướng tới tương lai giúp bà con phát triển kinh tế rừng ổn định, nâng cao thu nhập, xoá đói giảm nghèo, đặc biệt là người dân sống gần rừng, làm nghề rừng.

Mục tiêu của huyện đến hết năm 2024 là sẽ cấp chứng chỉ FSC cho 12.000ha rừng trồng, đến nay đã thực hiện hoàn thành khoảng 90% kế hoạch. Đây là một tỷ lệ cao, cho thấy nỗ lực lớn nhất của chính quyền địa phương và các đơn vị liên quan trong việc cung cấp quản lý rừng bền vững. Mặc dù vậy, quá trình thực hiện vẫn chậm tiến độ so với kế hoạch, nông dân chưa thấy được lợi ích cụ thể về việc cấp chứng chỉ rừng.

Gia đình ông Đào Bá Bẩy ở xã Phú Thịnh (huyện Yên Bình) có hơn 3,5ha rừng, trong đó có khoảng 2,5ha trồng keo có độ tuổi từ 6-7 năm. Mỗi chu kỳ trồng – khai thác thường kéo dài từ 7-9 năm, cho năng suất gỗ tròn hơn 60m3/ha, doanh thu giao động từ 60 – 70 triệu đồng/ha.

Ông Bẩy cho biết, gia đình ông đã đăng ký thực hiện cấp chứng chỉ FSC với toàn bộ diện tích keo 2,5ha. Diện tích này đã được cán bộ kiểm lâm hướng dẫn quy trình canh tác từ việc phát cỏ, chăm sóc, chặt tỉa, giảm thiểu tối đa sử dụng thuốc hóa học trong phòng trừ sâu bệnh. Về lý thuyết, khi được cấp chứng chỉ rừng sẽ giúp sản phẩm có tên tuổi, được doanh nghiệp bao tiêu với giá tiêu thụ tăng thêm. Mặc dù vậy, diện tích của gia đình ông vẫn đang trong giai đoạn chờ đợi, chưa được cấp chứng chỉ theo kế hoạch.

Người dân tự ý khai thác

Theo báo cáo của Hạt Kiểm lâm huyện Yên Bình, việc cấp chứng chỉ rừng tại huyện Yên Bình vẫn chậm tiến độ, chưa đạt kế hoạch. Năm 2024, phấn đấu cấp chứng chỉ mới cho 2.000ha rừng, mặc dù vậy mới chỉ thực hiện các hoạt động như đánh giá thường niên, hoàn thiện bổ sung hồ sơ, tìm nguồn kinh phí thuê chuyên gia đánh giá.

Một số hộ dân đã đăng ký tham gia chương trình cấp chứng chỉ đã rút hồ sơ do không đáp ứng được quy định tiêu chí của FSC về hồ sơ pháp lý (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) hoặc quy trình quản lý rừng.

Bên cạnh đó, nhiều hộ dân không mặn mà với chương trình bởi chưa được hưởng lợi kinh tế rõ ràng từ công việc quản lý rừng theo tiêu chuẩn FSC so với rừng thông thường. Một số hộ thậm chí đã phá vỡ cam kết, tự ý khai thác sớm hoặc bán sản phẩm ra thị trường thay vì bổ sung quy trình FSC.

Chi phí để đạt được chứng chỉ FSC khá cao vượt quá khả năng của các chủ rừng quy mô nhỏ, đặc biệt là các gia đình, cá nhân sở hữu diện tích rừng nhỏ lẻ, manh mún. Các doanh nghiệp tham gia cũng gặp khó khăn về nguồn lực tài chính và nhân sự để thực hiện các bước khảo sát, đánh giá, cấp chứng chỉ… dẫn đến tiến độ chậm.

Theo bà Nguyễn Thị Thương, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát (đơn vị tham gia chương trình cấp chứng chỉ rừng tại tỉnh Yên Bái), do tình hình xung đột giữa các nước trên thế giới và đại dịch Covid- 19 đã làm ảnh hưởng đến thị trường cung ứng gỗ của Công ty. Việc không tiêu thụ được sản phẩm, thiếu nguồn tài chính để đầu tư thực hiện các bước đo đạc bản đồ, đánh giá, thẩm định và cấp chứng chỉ rừng tại các địa phương của tỉnh Yên Bái, trong đó có Yên Bình.

Một nguyên nhân đã tồn tại lâu năm như ở nhiều địa phương diện tích rừng nhỏ lẻ, hỗn tạp các loại cây trồng như keo, quế, bồ đề trong cùng một lô. Thêm nữa, người dân tự ý khai thác hoặc thay đổi loài cây trồng làm phát sinh chi phí, thời gian làm lại hồ sơ.

Hiện nay, nhu cầu thị trường đối với sản phẩm gỗ có chứng chỉ FSC chủ yếu tập trung vào các loài cây như keo, bạch đàn, bồ đề, trong khi các loài cây khác như quế chưa được quan tâm đã làm giảm động lực tham gia của người dân và doanh nghiệp.

Ông Dương Anh Tuấn, Phó hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Yên Bình cho biết thêm, để thực hiện hiệu quả chương trình cấp chứng chỉ rừng, Hạt Kiểm lâm đã phối hợp với các xã, thị trấn tuyên truyền, hướng dẫn người dân về lợi ích của FSC, khuyến khích họ tham gia liên kết với doanh nghiệp để xây dựng phương pháp quản lý rừng bền vững.

Cấp chứng chỉ rừng sẽ mang lại đa lợi ích cho người dân, doanh nghiệp và các địa phương về giá trị thu nhập, mở rộng thị trường tiêu thụ và bảo vệ môi trường sinh thái… Vì vậy, các cơ quan quản lý nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp kiểm soát thị trường tiêu thụ, lựa chọn tiêu chuẩn FSC phù hợp, tránh lãng phí nguồn lực. Tiếp tục khuyến khích các hộ dân sản xuất rừng nhỏ lẻ liên kết thành nhóm để giảm chi phí đầu tư sản xuất và nâng cao hiệu quả quản lý. Cần bổ sung các đơn vị có năng lực và thị trường tiêu thụ tham gia cấp chứng chỉ rừng tại các địa phương trong tỉnh.