Khó khăn trong cấp chứng chỉ rừng FSC tại Yên Bái: [Bài 3] Làm gì để nông dân yên tâm sản xuất?

Không có rừng được cấp chứng chỉ mới trong năm 2024

Theo báo cáo của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái, năm 2024 toàn tỉnh phấn đấu cấp chứng chỉ rừng đạt 22.550ha. Trong đó, huyện Yên Bình cấp mới 2.000ha và tiếp tục duy trì 13.285ha đã được cấp; huyện Lục Yên có kế hoạch cấp mới 2.000ha, duy trì chứng chỉ đã cấp 310ha; huyện Văn Chấn cấp mới 3.000ha; huyện Trấn Yên và thành phố Yên Bái duy trì gần 2.000ha. Tuy nhiên, trong cả năm không có diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC mới, hiện chỉ có gần 13.000ha, đạt 57,3% kế hoạch.

Huyện Lục Yên có khoảng 23.000ha rừng, trong đó diện tích rừng trồng sản xuất gần 12.000ha. Những năm qua chính quyền địa phương đã phổ biến, tuyên truyền, vận động người dân đăng ký tham gia cấp chứng chỉ rừng bền vững, tổ chức thu đơn đăng ký tham gia, xác minh thông tin chủ rừng.

Riêng trong năm 2024, ngành chức năng đã xác định được hơn 2.100ha của hơn 900 hộ dân ở các xã Trung Tâm, Phúc Lợi, Động Quan, Khánh Hòa. Tuy nhiên, về phía Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát và đơn vị tư vấn không cử cán bộ làm việc tại địa phương và chưa triển khai các hoạt động tiếp theo về cấp chứng chỉ rừng theo kế hoạch.

Chung thực trạng này, tại huyện Văn Chấn, các tổ FSC cấp xã đã tuyên truyền, rà soát diện tích có khả năng thực hiện cấp chứng chỉ để giới thiệu cho doanh nghiệp, vận động người dân đăng ký tham gia. Bởi nhiều khó khăn, Công ty cổ phần phát triển công nghiệp xanh Yên Bái (đơn vị đăng ký thực hiện) chưa triển khai các hoạt động cấp chứng chỉ rừng trong năm 2024.

Ngoài ra, tại các huyện Yên Bình, Trấn Yên, Công ty Cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát và Công ty TNHH Lâm nghiệp Mai Lâm mới đang triển khai các hoạt động để duy trì chứng chỉ, chưa triển khai các hoạt động cấp mới theo kế hoạch.

Chi phí cấp chứng chỉ rừng lớn

Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát được thành lập năm 2013, là đơn vị sản xuất kinh doanh gỗ keo xuất khẩu. Công ty đã đầu tư phát triển trồng rừng gỗ keo và xây dựng chứng chỉ rừng bền vững FSC trên địa bàn tỉnh Yên Bái và có kế hoạch mở rộng tới địa bàn tỉnh Bắc Giang, Bắc Kạn, Thanh Hóa, Phú Thọ…

Theo bà Nguyễn Thị Thương, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát, từ năm 2017 đến nay Công ty đã thực hiện đạt 3 chứng chỉ rừng, đến nay 2 chứng chỉ đã hết hạn, hiện nay còn trên 5.000ha còn hiệu lực và khoảng 5.000ha đang triển khai tái cấp chứng chỉ tại huyện Yên Bình. Năm 2025, Công ty phấn đấu thực hiện đạt hơn 12.000ha tại 2 huyện Yên Bình và Lục Yên.

Để thực hiện cấp chứng chỉ FSC cho 5.000ha rừng, Công ty đã đầu tư 1,8 tỷ đồng trong năm đầu tiên để tập huấn kỹ thuật cho người dân, thuê chuyên gia tư vấn, đo đạc bản đồ và cấp chứng chỉ. Trong 4 năm tiếp theo sẽ tiếp tục đầu tư 800 triệu đồng/năm để duy trì chứng chỉ. Sản phẩm gỗ có chứng chỉ được Công ty thu mua cao hơn 5-7% so với gỗ rừng thông thường.

Trong những năm trước, do ảnh hưởng của tình hình xung đột thế giới và đại dịch Covid- 19, tiến độ cấp chứng chỉ rừng bị chậm. Tuy nhiên, Công ty vẫn là đơn vị có diện tích rừng lớn nhất ở tỉnh Yên Bái về cấp chứng chỉ rừng.

Việc cấp chứng chỉ rừng được chính quyền và ngành chức năng của tỉnh Yên Bái quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi để nâng cao lợi ích kinh tế cho người dân. Ngoài ra, người dân được hướng dẫn kỹ thuật canh tác rừng trồng bền vững, phòng chống đổ gẫy cây trồng, hạn chế xói mòn, sạt lở đất, giảm thiểu chất hóa học để bảo vệ môi trường. Đặc biệt, Công ty có nguyên liệu gỗ rừng trồng đạt tiêu chuẩn trong chuỗi cung ứng cho các doanh nghiệp chế biến, sản xuất để xuất khẩu tới thị trường quốc tế khó tính như Mỹ, Nhật Bản và các nước châu Âu.

Năm 2025, thị trường tiêu thụ gỗ trên thế giới đang phục hồi, Công ty sẽ cần thêm rất nhiều sản phẩm từ diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC. Chính vì vậy, Công ty sẽ xây dựng thêm các xưởng thu mua sản phẩm gỗ cho nông dân.

Những giải pháp để gia tăng diện tích rừng có chứng chỉ

Ông Kiều Tư Giang, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái cho biết, việc thực hiện cấp chứng chỉ rừng ở Yên Bái còn chậm bởi nhiều nguyên nhân như: trình độ quản trị rừng của các chủ rừng đang ở mức rất thấp so với tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững quốc tế, nhiều chủ rừng chưa nhận thức đầy đủ về quản lý rừng bền vững gắn với việc cấp chứng chỉ rừng.

Để đạt được chứng chỉ FSC cần nguồn đầu tư lớn, chi phí thuê chuyên gia tổ chức đánh giá định kỳ hàng năm khá cao, vượt quá khả năng của người trồng rừng quy mô nhỏ. Nếu không có sự đầu tư, hỗ trợ từ các doanh nghiệp sẽ không thể thực hiện được việc cấp chứng chỉ rừng.

FSC là một quy trình cấp chứng chỉ rừng có các nguyên tắc và tiêu chí về hoạt động quản lý và khai thác rừng riêng khá ngặt nghèo trong đó có những tiêu chí đang là vấn đề mà thực tế tỉnh Yên Bái chưa giải quyết được.

Phần lớn diện tích rừng trồng của các hộ gia đình, cá nhân còn nhỏ lẻ, manh mún, nhiều loại cây trồng trong 1 lô rừng dẫn đến giá trị kinh tế khi tham gia FSC chưa cao, người dân chưa mặn mà với việc tham gia liên kết xây dựng phương án quản lý rừng bền vững và thực hiện cấp chứng chỉ rừng.

Nhiều diện tích rừng của các hộ dân, cá nhân chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên tính pháp lý về mặt hồ sơ chưa đầy đủ theo quy định. Do đó, giải pháp tình thế là chính quyền địa phương xác nhận diện tích rừng do hộ gia đình canh tác ổn định, không có tranh chấp. Về lâu dài cần hoàn thiện hồ sơ và thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ gia đình.

Để việc cấp chứng chỉ rừng đạt kết quả theo lộ trình đề ra, giúp nâng cao thu nhập của nông dân, cung ứng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn cho doanh nghiệp chế biến xuất khẩu, tỉnh Yên Bái sẽ tiếp tục rà soát, tổ chức đánh giá thường niên diện tích rừng trồng đã được cấp chứng chỉ rừng trên địa bàn các huyện Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, thành phố Yên Bái để duy trì và mở rộng thêm diện tích rừng cấp chứng chỉ.

Bên cạnh đó, yêu cầu doanh nghiệp thực hiện đúng nội dung đã cam kết khi tham gia cấp chứng chỉ rừng. Tổ chức thu mua, bao tiêu toàn bộ sản phẩm gỗ cho người dân có diện tích rừng tham gia thực hiện cấp chứng chỉ. Không để xảy ra tình trạng người dân bán gỗ đã được cấp chứng chỉ FSC với lý do các doanh nghiệp không thu mua, ảnh hưởng đến tâm lý người dân, thiệt hại về nguồn vốn của doanh nghiệp.