Nghệ An là tỉnh có diện tích rừng và đất lâm nghiệp vào loại lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, phát triển kinh tế rừng ở Nghệ An vẫn chưa tương xứng với lợi thế và tiềm năng của rừng và đất rừng.
Đại hội Đảng bộ tỉnh Nghệ An lần thứ 19, nhiệm kỳ 2021 - 2025 đã xác định những bước đột phá mạnh mẽ để phát triển ngành lâm nghiệp xanh, bền vững, đưa lâm nghiệp trở thành ngành kinh tế ứng dụng công nghệ cao và hiện đại. Phấn đấu đưa Nghệ An trở thành trung tâm sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ lớn không những ở Bắc Trung Bộ mà cả khu vực miền Trung.
Chưa tương xứng tiềm năng
Nghệ An có tổng diện tích đất lâm nghiệp được quy hoạch trên 1.166.000 ha, chiếm 70,7% tổng diện tích đất tự nhiên toàn tỉnh. Trong đó diện tích quy hoạch rừng sản xuất 622.466 ha.
Nghệ An là địa phương đa dạng về thổ nhưỡng, khí hậu và đa dạng sinh học rất phong phú. Tại Nghệ An, có khu dự trữ sinh quyển miền tây Nghệ An với diện tích gần 1.291 ha, là khu dự trữ sinh quyển lớn nhất trong số 9 khu dự trữ sinh quyển của Việt Nam.
Rừng săng lẻ ở Tương Dương (Nghệ An). Ảnh: Việt Khánh
Đây là hành lang xanh kết nối 3 vùng lõi gồm vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, tạo thành sự liên kết bền vững về môi trường sống và các giá trị đa dạng sinh học phong phú, quý hiếm ít nơi có được như ở Nghệ An.
Tài nguyên rừng Nghệ An rất phong phú, đa dạng, là nguồn cung cấp nguyên liệu cho nhiều ngành sản xuất hàng hóa từ lâm sản như gỗ và các sản phẩm ngoài gỗ. Tính đến nay, toàn tỉnh có 965.057 ha đất có rừng, trong đó diện tích rừng trồng đạt khoảng 181.000 ha, độ che phủ rừng đạt 58,5%.
Trữ lượng gỗ đạt trên 91 triệu m3, trong đó có trên 9,6 triệu m3 gỗ rừng trồng, 1.941.581 ngàn cây tre, mét. Rừng Nghệ An rất có điều kiện thuận lợi để phát triển nhiều loại cây dược liệu quý như sâm Puxailaileng, mú từa, trà hoa vàng và vô số các loài dược liệu quý hiếm dưới tán rừng đã và đang được bà con các dân tộc bảo vệ và khai thác.
Sản lượng gỗ khai thác bình quân hàng năm trong thời gian gần đây đạt từ 1,2 - 1,4 triệu m3. Sản lượng gỗ có khả năng khai thác bình quân hàng năm khoảng trên 2,5 triệu m3.
Trên địa bàn toàn tỉnh hiện có cả một hệ thống giao thông đồng bộ, bao gồm đường bộ, đường sắt, cảng biển, cảng hàng không, cửa khẩu… Vì vậy, việc liên kết trong nội vùng Bắc Trung Bộ và cả nước rất thuận lợi cho việc phát triển kinh tế nói chung và ngành công nghiệp sản xuất, chế biến, lưu thông, xuất khẩu hàng hóa lâm sản rất dễ dàng.
Trong thời gian qua, việc quản lý, bảo vệ, phát triển rừng cũng như việc chế biến và thương mại hóa lâm sản đã đạt được kết quả rất tốt, tăng trưởng giá trị sản xuất ngành lâm nghiệp đạt bình quân hàng năm trên 9%. Tốc độ phát triển rừng nhanh, diện tích rừng trồng hàng năm tăng lên, vượt tốc độ suy thoái vốn rừng, đạt khoảng 18.000 ha.
Công tác quản lý, bảo vệ, phát triển rừng của Nghệ An những năm qua đã đạt được kết quả tốt. Ảnh: Việt Khánh.
Trong tỉnh, bước đầu đã hình thành một số cơ sở chế biến sâu các sản phẩm gỗ và lâm sản ngoài gỗ mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân và các doanh nghiệp. Nghề rừng đã thực sự có chuyển biến tốt về tổ chức, về cơ cấu sản xuất và cả về nhận thức.
Tuy nhiên, cần thẳng thắn để nhìn nhận và đánh giá toàn diện về thực trạng ngành lâm nghiệp hiện nay của Nghệ An. Từ khâu sản xuất cây giống, trồng rừng, thâm canh rừng, khai thác rừng đến công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ vẫn chưa phát triển hình thành chuỗi giá trị tưng xứng với lợi thế, tiềm năng của ngành lâm nghiệp tỉnh nhà.
Theo ông Bạch Quốc Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Nghệ An cho biết, chất lượng giống cây chưa cao; năng suất, chất lượng, giá trị rừng sản xuất thấp. Trong rừng trồng, việc ứng dụng KH - CN, cơ giới hóa, biện pháp kỹ thuật thâm canh rừng chưa được quan tâm chỉ đạo thực hiện. Công nghệ chế biến còn lạc hậu, chủ yếu đáng chế biến thô, chưa đầu tư công nghệ chế biến tiên tiến bằng những dây chuyền hiện đại.
Đặc biệt, việc xây dựng hình ảnh, thương hiệu gỗ và lâm sản ngoài gỗ chưa được quan tâm, nên các sản phẩm gỗ, sản phẩm lâm sản ngoài gỗ thiếu khả năng cạnh tranh trên thị trường hiện nay.
Kỳ vọng Đề án Khu lâm nghiệp ứng dụng CNC vùng Bắc Trung Bộ
Những năm gần đây, ngành lâm nghiệp đã bắt đầu ừng dụng công nghệ cao (CNC) trong sản xuất. Trong đó tập trung nhiều vào một số lĩnh vực chính như ứng dụng công nghệ hiện đại vào chọn, nhân giống cây lâm nghiệp, công nghệ viễn thám vào điều tra quy hoạch rừng, theo dõi quản lý rừng, một số công nghệ tự động hóa trong chế biến gỗ, bảo quản lâm sản…
Với tiềm năng rừng rất lớn, Nghệ An kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm ngành gỗ của vùng Bắc Trung Bộ. Ảnh: Văn Dũng
Năm 2018, Hiệp định "Đối tác tự nguyện và thực thi luật lâm nghiêp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA)/FLEGP)" giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EC) đã được ký kết. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp chế biến gỗ phát triển bền vững, giúp Việt Nam cải thiện thể chế về quản lý rừng, giải quyết tình trạng khai thác gỗ và thương mại gỗ trái phép.
Ông Nguyễn Đức Trung, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An khẳng định đối với Nghệ An và cả vùng Bắc Trung Bộ, ứng dụng CNC là cần thiết nhất để khắc phục tình trạng không tương xứng của toàn vùng giữa tài nguyên, tiềm lực với phát triển sản xuất và giá trị xuất khẩu, đồng thời phát huy tiềm năng và lợi thế về tài nguyên rừng và đất rừng, về cả lợi thế vị thế địa lý cũng như nguồn nhân lực.
Việc Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án Khu lâm nghiệp ứng dụng CNC vùng Bắc Trung Bộ tại tỉnh Nghệ An được kỳ vọng sẽ là một bước đột phá mạnh mẽ để phát triển ngành lâm nghiệp của tỉnh Nghệ An nói riêng và của cả vùng Bắc Trung Bộ nói chung.
Trong đề án, có 3 phân khu chức năng gồm: Trung tâm sản xuất giống và khu rừng trồng khảo nghiệm, trình diễn, trồng rừng thâm canh, trồng cây dược liệu lâm sản ngoài gỗ; khu sản xuất chế biến và lâm sản ngoài gỗ ứng dụng CNC; sàn giao dịch kết hợp triển lãm giới thiệu gỗ nguyên liệu và các sản phẩm chế biến từ gỗ và lâm sản ngoài gỗ.
Đề án được hưởng các ưu đãi đầu tư về tiền sử dụng đất, thuế sử dụng đất, hỗ trợ đầu tư hệ thống hạ tầng, thuế nhập khẩu, thu nhập doanh nghiệp, nghiên cứu chuyển giao công nghệ; hỗ trợ đào tạo nhân lực, phát triển thị trường...
Công nghệ khai thác, chế biến gỗ của Nghệ An vẫn còn rất thô sơ, lạc hậu. Ảnh: TL
Mục tiêu là thúc đẩy phát triển ngành lâm nghiệp theo hướng hiện đại, ứng dụng CNC trong tất cả các khâu từ cây giống, trồng, sản xuất và chế biến các sản phẩm từ gỗ và sản phẩm lâm sản ngoài gỗ để nâng cao giá trị sản xuất, kinh doanh rừng đạt được hiệu quả kinh tế rừng cao nhất và duy trì sự phát triển bền vững của ngành lâm nghiệp. Từ đây, có thể xây dựng Nghệ An trở thành trung tâm sản xuất, chế biến và xuất khẩu gỗ lớn ở vùng Bắc Trung Bộ và cả khu vực miền Trung.
Hiện nay, nhu cầu gỗ và các sản phẩm từ gỗ trên thế giới rất lớn và ngày càng lớn. Tổng nhu cầu về gỗ (gỗ tròn, gỗ xẻ, ván các loại và đồ gỗ đã tinh chế) trên 450 tỷ USD/năm.
Việt Nam hiện là nước xuất khẩu gỗ đứng thứ 2 Châu Á và thứ 5 thế giới, chiếm 6% thị phần sản phẩm gỗ toàn cầu và còn nhiều dư địa phát triển. Phấn đấu đưa kim ngạch xuất khẩu và lâm sản ngoài gỗ giai đoạn 2020 - 2025 của vùng Bắc Trung Bộ đạt khoảng 3 tỉ USD.
Đề án này sẽ góp phần phát huy tiềm năng, lợi thế của ngành lâm nghiệp Nghệ An nói riêng và của cả vùng Bắc Trung Bộ nói chung có cơ hội phát triển mạnh mẽ, phát triển bền vững và trên cơ sở đó để tái cơ cấu lại ngành lâm nghiệp đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Hi vọng, ngành lâm nghiệp Nghệ An trên cơ sở thực hiện tốt đề án "Khu lâm nghiệp ững dụng CNC vùng Bắc Trung Bộ tại Nghệ An" sẽ trở thành tỉnh khá nhất về ứng dụng CNC trong ngành lâm nghiệp của cả nước.
