Đến với những phum sóc người đồng bào S’Tiêng trên mảnh đất huyện Bù Đăng (Bình Phước) những ngày này, mọi người dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhóm thanh niên hay những cụ già đang gùi trên lưng giỏ rau rừng thong dong trên mọi nẻo đường.
Theo chân già làng Điểu Tang…
Theo tìm hiểu của PV, từ lâu đời, với lối sống du canh du cư, các sản phẩm từ rừng như đọt mây, lá nhíp đã “bám” vào các bữa ăn của bà con S’Tiêng. Ngày nay, nhờ các chính sách của đảng, nhà nước bà con đã sống định cạnh định cư, cùng với đó diện tích rừng ngày càng thu hẹp, các sản vật tự nhiên ngày càng mất đi. Những năm gần đây, bà con dân tộc đã biến ưu đãi thiên thiên thành tài sản riêng của mình.
Theo chân già làng Điểu Tang (ngụ xã Minh Hưng, huyện Bù Đăng) đến thăm những vườn lá nhíp bạt ngàn tại địa phương, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng. Cầm nắm lá nhíp còn tươi xanh vừa mới hái trên tay, già làng cho biết, khoảng 10 năm trước, khi diện tích rừng ở huyện Bù Đăng bắt đầu bị thu hẹp, nhiều già làng lo sợ loại cây lá nhíp sẽ tuyệt chủng nên bứng đem về trồng trong vườn nhà để vừa lưu giữ giống, vừa có rau sạch ăn hàng ngày mà không phải vào rừng tìm hái.
Già làng Điểu Tang bên vườn lá nhíp lâu năm của gia đình. Ảnh: Trần Trung.
Già làng Tang chia sẻ: “Cây lá nhíp thường mọc hoang trong các khu rừng rậm ở trên các đỉnh đồi, trước đây không tới 10 phút người dân trong sóc đã đến được rừng để hái từng gùi rau đem về nhà. Hiện tại, do nhà nước chuyển đổi rừng sang trồng cây cao su, rừng cách địa phương rất xa, để đến được rừng bà con phải vượt quãng đường gần 40 km. Vì vậy, già đã nảy sinh ra ý nghĩ mang cây về trồng”.
Nghĩ là làm, sau 3 năm bỏ công lặn lội lên rừng tìm giống, đến nay, hơn 1 ha đất dưới tán điều của già làng Điểu Tang đã phủ kín vườn cây lá nhíp. Già làng Tang cho biết thêm, mặc dù là loại cây rừng, nhưng khi mang về trồng, rau nhíp phát triển rất nhanh, không cần phân thuốc nhưng cây vẫn sinh trưởng phát triển tốt, cho lá quanh năm. “Thấy già trồng được, hiện cả sóc cũng làm theo, người ít vài trăm cây, nhà nhiều cả mẫu đất”, già làng Điểu Tang nói.
Cải thiện thu nhập
Từ việc trồng để cải thiện bữa ăn, thế nhưng vài năm trở lại đây, do du lịch phát triển và nhu cầu ăn thực phẩm sạch tăng cao, nhiều người dân thành thị đã đổ xô về các vùng nông thôn để săn tìm rau sạch, nhất là rau rừng. Nhờ vậy, đời sống bà con đồng bào tại các địa phương ngày càng cải thiện từ bán lá nhíp.
Anh Điểu Son vui mừng vì có thêm thu nhập từ cây lá nhíp. Ảnh: Trần Trung.
Anh Điểu Son (thôn 5, xã Minh Hưng, huyện Bù Đăng) cho biết, gia đình anh có 2 ha rẫy trồng điều, những năm qua, điều mất mùa, mất giá nên cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Năm 2014, tận dụng 2 sào đất dưới tán điều trồng cây lá nhíp chủ yếu để ăn. Thời gian gần đây rất nhiều người ở nơi khác đến hỏi mua, với giá dao động từ 40.000 đến 80.000 đồng/kg, có thời điểm trên 100.000 đồng/kg. Từ 2 sào cây lá nhíp, gia đình anh thu nhập thêm hơn 20 triệu đồng mỗi năm.
Anh Son chia sẻ: “Lá nhíp mọc quanh năm, nhưng sau khoảng 5 - 6 trận mưa đầu mùa là thời điểm lá nhíp ngon nhất. Khi này, đọt mầm bung nở, tươi mát nhất. Đồng bào dân tộc tranh thủ vào vườn hái, đây cũng là lúc lá cho vị ngọt hơn tất cả mọi thời điểm”.
Tương tự, gia đình bà Điểu Ngít cũng có hơn 5 sào lá nhíp đang trong giai đoạn khai thác. Bà Ngít chia sẻ, cây lá nhíp là cây rừng nên sức sống rất tốt, chỉ cần tưới đủ nước vào mùa khô là cho thu hoạch quanh năm, đặc biệt càng hái, cây càng ra nhiều lá non. Hiện nay, mỗi tuần, gia đình bà hái hơn 20 kg. Với giá bán 50 ngàn/kg, 1 tháng thu nhập trên 2 triệu đồng. “Nhờ lá nhíp, rất nhiều hộ dân trong thôn đã thoát được đói nghèo”, bà Ngít phấn khởi nói.
Bà Điểu Nghít thu hoạch lá nhíp bán cho khách. Ảnh: Trần Trung.
Già làng Điểu Tang cho rằng, việc nhân giống cây lá nhíp khá đơn giản, có thể trồng bằng hạt hoặc bằng cây con mọc ra từ rễ cây mẹ. Đặc điểm của cây lá nhíp là phải trồng dưới tán cây để hạn chế nắng chiếu trực tiếp khiến lá bị vàng, cứng, không sử dụng được. Do đó, loại cây này rất phù hợp trồng xen trong vườn điều, cà phê, vừa có bóng râm vừa tận dụng được nguồn nước tưới, phân bón cũng như quỹ đất trống.
Rau rừng về phố
Nằm trên con đường Nguyễn Đình Chiểu (quận 3, TP HCM), chợ Vườn Chuối được biết đến là khu chợ tập trung rất nhiều sạp hàng kinh doanh các loại rau rừng. Ngoài các loại như rau lủi, lá dong, lá cóc, bắp chuối, măng rừng,... thì rau nhíp được cho là một trong những sản phẩm khá đắt hàng.
Là một tiểu thương có hơn 20 năm buôn bán tại chợ, bà Nguyễn Lan Phương cho biết, trong các loại rau ở đây thì rau lá nhíp bán chạy nhất. Với giá bán dao động 100.000 đến 120.000 đồng/kg, thế nhưng hàng về tới đâu khách lấy hết đến đó, thậm chí có khách đặt trước vài tuần nhưng vẫn không đủ cung ứng cho khách.
Bà Phương đánh giá: “Lá nhíp có đặc tính thơm ngon, dẻo bùi và giàu chất dinh dưỡng, đặc biệt có thể chế biến được rất nhiều món ăn như rau sống, gỏi, xào, luộc,… nên rất nhiều khách hàng ưa chuộng”.
Bà Nguyễn Lan Phương tiểu thương kinh doanh rau rừng tại chợ Vườn Chuối (TP.HCM). Ảnh: Trần Trung.
Không chỉ xuất hiện tại chợ, món lá nhíp đã len lỏi vào tận các nhà hàng khách sạn, từ hạng bình dân đến hạng sang để phục vụ thực khách du lịch.
Vừa qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Phước phối hợp với Khách sạn An Lộc Hotel & Spa (chuẩn 3 Sao) và Khách sạn Grand Sài Gòn (chuẩn 5 Sao) tổ chức kiểm duyệt các món ăn đặc trưng phục vụ phát triển du lịch ẩm thực Bình Phước.
Theo đó, đọt mây, lá nhíp là 02 nguyên liệu chính được Tổ tư vấn ẩm thực lựa chọn để chế biến ra các món ăn như Bún cá đọt mây – lá nhíp, Nộm gà ta đọt mây - rau nhíp… Những món ăn đã được Tổ tư vấn đánh giá rất cao về tính độc đáo, đặc sắc.
Theo ban tổ chức, thời gian tới, các món này không chỉ có trong thực đơn của 2 nhà hàng mà còn được quảng bá rộng rãi đến tất cả các nhà hàng, khách sản, địa điểm du lịch khắp cả nước.
Cây lá nhíp từ rừng ra phố đã mang lại cho người nông dân thêm thu nhập, người tiêu dùng thêm lựa chọn. Từ đây, chúng sẽ được phát triển, bảo tồn và sinh trưởng mạnh mẽ, thoát khỏi nguy cơ tuyệt chủng, cung cấp cho cộng đồng những nguồn gen quý phục vụ đời sống.
