Tham vọng phát triển cùng rừng của đất nước ‘hạnh phúc nhất thế giới’

Nằm giữa Tây Tạng và Ấn Độ ở Nam Á, Bhutan là một quốc gia đang phát triển nhanh chóng với dân số không ngừng mở rộng, tạo ra nhu cầu ngày càng tăng đối với nhà ở đô thị. Đất đai của Bhutan được bao phủ 70% bởi rừng và đây là quốc gia có lượng phát thải carbon âm đầu tiên trên thế giới.

Bhutan vẫn khao khát duy trì danh hiệu này và rừng được coi là một phần di sản văn hóa thiêng liêng của quốc gia. Chính phủ Bhutan muốn đảm bảo rằng quá trình đô thị hóa không làm tăng lượng khí thải carbon hoặc gây tổn hại đến rừng.

Để tạo không gian cho nhà ở, duy trì trạng thái phát thải carbon âm và quản lý rừng bền vững, Bhutan đang bắt tay vào tạo ra một nền kinh tế rừng thông minh thân thiện với khí hậu, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới.

Kinh tế rừng thông minh là gì?

Gốc rễ của một nền kinh tế rừng thông minh nằm ở cách quản lý để tối ưu hóa lợi ích về khí hậu của rừng và mọi thứ mà rừng tạo ra. Nó có thể đạt được bằng cách tập trung tối đa hóa lượng carbon mà cây hấp thụ và lưu trữ dưới dạng sinh khối gỗ. Mục tiêu chính là giảm thiểu phát thải khí nhà kính, đồng thời góp phần ngăn chặn biến đổi khí hậu. Chính phủ sẽ điều chỉnh quy trình quản lý để xây dựng các hệ sinh thái rừng kiên cường, khuyến khích động vật hoang dã phát triển và hạn chế cháy rừng, đồng thời duy trì bền vững tất cả những sản phẩm mà rừng cung cấp, từ gỗ, trái cây đến cao su.

Gỗ được sản xuất từ rừng thông minh thân thiện với khí hậu được xem là bền vững. Không giống như các vật liệu sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch, như thép và bê tông, thải ra một lượng lớn carbon trong quá trình sản xuất, gỗ tiếp tục lưu trữ lượng carbon đó, ngay cả khi nó được chế tạo thành những sản phẩm sử dụng lâu dài như khung nhà hay cánh cửa.

Nếu được tính toán kỹ lưỡng, nền kinh tế rừng thông minh thân thiện với khí hậu có thể tạo ra cơ sở hạ tầng và sinh kế, đồng thời vẫn hấp thụ và lưu trữ carbon ở mức độ cao.

Nền kinh tế xây dựng tái tạo tuần hoàn của Bhutan

Quốc vương Jigme Khesar Namgyel Wangchuck và chính phủ Bhutan đang khám phá tiềm năng tạo ra một nền kinh tế xây dựng tái tạo tuần hoàn ở Bhutan với nền tảng là nền kinh tế rừng thông minh thân thiện với khí hậu.

Để hiện thực hóa tham vọng này, Bhutan đã hợp tác với Bauhaus Earth, tổ chức đang thực hiện sứ mệnh thúc đẩy xây dựng cơ sở hạ tầng và cảnh quan góp phần khôi phục khí hậu, cơ quan tư vấn phát triển bền vững toàn cầu Arub và Chương trình Kinh tế Rừng Thông minh Thân thiện với Khí hậu (CSFEP) nhằm mục đích tận dụng tối đa tiềm năng khí hậu của rừng và lâm sản.

“Chúng tôi đang làm việc với tất cả các bên tham gia vào chuỗi cung ứng ở Bhutan. Ngoài các lãnh đạo Bhutan, chúng tôi cũng sẽ làm việc với những người dân sống trong rừng và dựa trên kiến thức địa phương của họ để giữ lại những cây khỏe nhất với DNA tốt nhất và thu hoạch những cây có đường kính nhỏ hơn để biến thành gỗ kỹ thuật phục vụ xây dựng. Sau đó, chúng tôi sẽ làm việc với các đối tác để đảm bảo rằng rừng có thể tái sinh tự nhiên”, Alan Organschi, giám đốc Phòng thí nghiệm Đổi mới tại Bauhaus Earth, giải thích.

“Chúng tôi còn đang hợp tác với những nhà giáo dục Bhutan, các chương trình đào tạo lực lượng lao động và các tổ chức xã hội dân sự để huấn luyện lại kỹ năng và chia sẻ kiến thức giữa các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách, nhà xây dựng và công chúng nói chung về mô hình kinh tế rừng thông minh. Thông qua những nỗ lực như vậy, chúng tôi kỳ vọng xã hội Bhutan có thể hiểu rõ hơn và từ đó ủng hộ mạnh mẽ các giá trị của nền kinh tế xây dựng tái tạo”, ông nói thêm. “Chúng tôi muốn hợp tác với nhau để tạo ra những sản phẩm hay công trình từ rừng một cách bền vững. Thành phố và rừng rậm từng là hai cảnh quan đối lập nhau, nhưng chúng tôi đang nỗ lực để khiến chúng hỗ trợ lẫn nhau”.

Thách thức

Việc xây dựng và duy trì nền kinh tế rừng thông minh thân thiện với khí hậu luôn thách thức dù ở bất cứ đâu, theo các nhà khoa học nghiên cứu mô hình này. Nếu không được quản lý tốt, khi tốc độ phát triển tăng lên và cầu vượt cung, nạn phá rừng có thể xảy ra. Lúc này, rừng sẽ mất đi giá trị như một giải pháp khí hậu và thay vào đó trở thành nguồn phát thải.

Duy trì trạng thái cân bằng để nhu cầu về gỗ không vượt quá khả năng cung cấp của rừng sẽ là một thách thức thường xuyên đối với Bhutan. Nhưng chính phủ Bhutan cam kết chỉ tập trung khai thác những loại gỗ mà các khu rừng của họ có thể cung cấp bền vững cho các công trình xây dựng, kiên quyết không đáp ứng nhu cầu một cách vô độ. Buhtan cũng không có kế hoạch tạo ra một ngành công nghiệp xuất khẩu gỗ mà chỉ hướng tới xây dựng nguồn tài nguyên rừng tái tạo nhằm phục vụ nhu cầu trong nước.

Đầu tiên, Bhutan sẽ triển khai ba dự án thí điểm rừng thông minh thân thiện với khí hậu để làm cơ sở thử nghiệm chức năng cho các giải pháp xây dựng bằng gỗ bền vững.

“Một trong những dự án thí điểm của chúng tôi được thực hiện trên con phố thương mại chính ở thủ đô Thimphu của Bhutan”, Organschi chia sẻ. “Đây là một tòa nhà thương mại hỗn hợp cao 6 tầng bằng gỗ, minh chứng cho khả năng phát triển một giải pháp thay thế các thiết kế bê tông cốt thép, vốn tạo ra nhiều khí thải. Chúng tôi hy vọng nó sẽ cho thấy được khả năng cung cấp bền vững hoặc thậm chí giúp tái tạo các khu rừng nhằm chuẩn bị cho nhu cầu xây dựng bùng nổ sắp tới ở các thành phố của Buhtan”.

Dự án thứ hai là cải tạo và nâng cấp một khách sạn cũ. Điều này sẽ cho thấy rằng việc sử dụng kết cấu gỗ để sửa chữa các tòa nhà hiện có cũng quan trọng và khả thi thay vì phá bỏ chúng để xây dựng những tòa nhà mới.

Đề án thứ ba là một dự án nhà ở giá rẻ. Ngoài ra, một danh các dự án triển lãm khác như trường học, cầu và các tòa nhà công nghiệp cũng sẽ được triển khai, giúp tạo ấn tượng chung trong xã hội rằng quá trình chuyển đổi ngành xây dựng của Bhutan theo hướng kinh tế rừng thông minh thân thiện với môi trường là hoàn toàn trong tầm tay.

Khung thời gian thiết kế, xây dựng và hoàn thiện các dự án này là 30 tháng. Giai đoạn tiếp theo của các dự án thí điểm sẽ hướng đến xây dựng trường học, nhà ở cho lực lượng lao động nông thôn và cơ sở hạ tầng đường bộ, như cầu, nhà chờ xe buýt hay băng ghế.

Các nhà khoa học hy vọng mô hình kinh tế rừng thông minh thân thiện với khí hậu mà Bhutan đang áp dụng sẽ khuyến khích các quốc gia làm theo.

Và như một phần trong cam kết toàn cầu nhằm khai thác toàn bộ tiềm năng khí hậu của rừng và lâm sản trên Trái Đất, CSFEP đang thực hiện một số Sáng kiến Đột phá khác trên khắp thế giới. Ở Glasgow, thành phố lớn nhất Scotland, có vùng khí hậu và hệ sinh thái rất khác với Bhutan, họ đang thực hiện chương trình rừng thông minh thân thiện với khí hậu để định hình lại và tái cấu trúc các hoạt động trong ngành lâm nghiệp, môi trường nhân tạo, xây dựng và sản xuất. Tất cả đều phối hợp với nhau để đảm bảo lượng phát thải carbon tối ưu ở từng khu vực.

Theo kế hoạch, 18 triệu cây xanh sẽ được trồng trong thập kỷ tới, tăng độ che phủ rừng từ 17% lên 20%. Giả sử tỷ lệ cây lá rộng là 50:50 đối với cây lá kim, 988.682 tấn CO2 sẽ được giảm thiểu vào năm 2045 nhờ việc mở rộng diện tích rừng này. Thêm vào đó, hơn 32.000 m3 gỗ sẽ được đưa ra thị trường khi cây đến tuổi thu hoạch, có khả năng lưu trữ 1.362.000 tấn CO2 trong chuỗi giá trị xây dựng.