Cần giải cứu sông Cánh Hòm

Vùng Đông sông Cánh Hòm thuộc huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, nằm cuối của các hệ thống thủy lợi Kinh Môn, Hà Thượng, Trúc Kinh, nên nguồn nước về rất yếu. Nông dân Nguyễn Văn Tuân ở xã Gio Thành cho biết: Lâu nay, bà con chúng tôi thường sử dụng nguồn nước sông Cánh Hòm tưới tiêu phục vụ SX nhưng sông Cánh Hòm đã bị bồi lấp, chia thành nhiều đoạn nên không còn khả năng cung cấp đủ nguồn nước tưới, tiêu.

Sông cạn kiệt do bồi lấp

Cánh Hòm là con sông đào, dài 19,5 km, chảy qua địa bàn huyện Gio Linh, nối từ sông Thạch Hãn đến sông Bến Hải và hệ thống phụ lưu của sông có chiều dài 5,6 km. Sông có nhiệm vụ bổ sung nguồn nước tưới cho 1.070 ha lúa nước, cây nông nghiệp và nuôi trồng thuỷ sản của các xã Trung Hải, xã Gio Phong, xã Gio Mỹ, xã Gio Thành, xã Gio Mai thuộc vùng phía Đông huyện Gio Linh.

Trên sông Cách Hòm đã xây dựng đập ngăn mặn Xuân Hoà ở xã Trung Hải và đập ngăn mặn Mai Xá ở xã Gio Mai, nhằm trữ nguồn nước của sông và các nhánh phụ lưu của sông cũng như nguồn nước hồi quy từ 3 hệ thống thủy lợi Kinh Môn, Hà Thượng, Trúc Kinh.

Nhưng hiện sông Cánh Hòm đã bồi lấp khá lớn, vào mùa hè hoặc khí hậu hanh khô trong vòng 10 ngày thì sông đã cạn kiệt và dòng chảy tự nhiên của sông bị đứt thành nhiều đoạn, đáy sông bị bít lại và thu hẹp do cát lấp. Khả năng trữ nước chống hạn và tưới không có, nên vào các năm 2005, 2008, 2009 hạn đã đe doạ đến tình hình SX của các địa phương vùng Đông Gio Linh. Đặc biệt đoạn qua xã Gio Phong, xã Gio Mỹ và xã Gio Thành lòng sông đã cạn, đáy sông cao nên không thể tận dụng dự trữ các nguồn nước hồi quy và dẫn nước về bổ sung cho các trạm bơm trong vùng.

Sông Cánh Hòm bị bồi lấp không còn khả năng cung cấp nước tưới

Ông Nguyễn Quang Trinh, Phó chủ tịch huyện Gio Linh, cho biết, do thiếu nước tưới nên vụ SX Hè-Thu ở các xã vùng Đông huyện Gio Linh ruộng đồng luôn bị khô cháy, tổng diện tích đất nông nghiệp bị bỏ hoang do hạn hán vụ Hè-Thu năm 2010 là 365 ha. Trong đó, xã Gio Mai 75 ha, xã Gio Thành 125 ha, xã Gio Mỹ 95 ha, Thị Trấn Gio Linh 45 ha, xã Trung Hải 25 ha. Ngoài ra, ảnh hưởng của sự biến đổi khí hậu làm gần 1.070 ha lúa nước, hoa màu và các cây nông nghiệp trong vùng Đông không có đủ nguồn nước để đảm bảo sự sinh trưởng, tình trạng mất mùa thường xuyên xảy ra, đe dọa đời sống người dân của huyện Gio Linh.

Về mùa mưa lũ, lượng nước từ các nơi tập trung đổ về vùng Đông Gio Linh và thoát lũ qua sông Cánh Hòm. Do lòng sông bị bồi lắng nên gây ngập úng cho vùng. Vì vậy, cần phải nạo vét, khơi thông dòng chảy sông Cánh Hòm nhằm thoát nước trong mùa mưa lũ ra Sông Thạch Hãn và Sông Bến Hải.

Cần nạo vét

Ông Nguyễn Duy Thông, TGĐ Cty TNHH MTV Quản lý Khai thác công trình Thuỷ lợi Quảng Trị, cho biết: “Nguyện vọng thiết tha của nhân dân cũng như chính quyền huyện Gio Linh cần có nguồn nước phục vụ cho SX. Nên việc nạo vét, khơi thông dòng chảy sông Cánh Hòm nhằm trữ nước, bổ sung nguồn nước tưới cho SXNN, nuôi trồng thuỷ sản và thoát lũ cho vùng Đông Gio Linh là hết sức cấp bách và thiết thực. Tổng kinh phí đầu tư cần đến gần 100 tỉ đồng”.

Theo ông Thông, dự kiến công trình thực hiện gồm nạo vét sông Cánh Hòm kết hợp đầu tư một số hạng mục nhằm tăng khả năng trữ và dẫn nước, cung cấp, bổ sung nguồn nước chống hạn phục vụ nông nghiệp cho vùng Đông huyện Gio Linh. Bên cạnh đó, tận dụng lượng nước hồi quy của các hệ thống thuỷ lợi Kinh Môn, Hà Thượng, Trúc Kinh cung cấp nước cho các trạm bơm hiện có trong vùng vào các tháng mùa khô, cải tạo môi sinh môi trường, đồng thời tăng khả năng thoát lũ.

Ngoài ra, công trình còn dự kiến mở tuyến kênh mới N6A nối từ kênh chính Hà Thượng để cấp nước cho 100 ha đất lúa xã Gio Mỹ và hơn 350 ha đất canh tác SXNN thuộc các xã nằm dọc bờ sông Cánh Hòm. Ngoài ra, còn nâng cấp, kéo dài tuyến kênh N0-8 với tổng chiều dài kênh hơn 800 m, xây dựng mới cầu máng dẫn nước qua sông Cánh Hòm phục vụ tưới cho vùng diện tích lúa hơn 85 ha của xã Gio Mai, huyện Gio Linh.

Với giải pháp nạo vét mở rộng mặt cắt lòng sông trung bình 50 m, hạ thấp cao trình đáy sông xuống thêm 1 m đến 1,5 m, tăng chiều sâu cột nước trong sông lên từ 3 m đến 3,5 m. Nếu được nạo vét, lượng nước trữ của sông được tăng thêm ước tính 2 triệu m³ nước/năm, việc dẫn nước về các trạm bơm sẽ được dễ dàng và hiệu quả.

Khi hoàn thành công trình, nước từ các hồ đập được dẫn về bổ sung cho các trạm bơm hiện có trong vùng, đảm bảo cung cấp nguồn nước cho SXNN và nuôi trồng thủy sản của các xã vùng Đông Gio Linh, góp phần nâng cao đời sống về vật chất và tinh thần, góp phần xoá đói giảm nghèo cho người dân. Về mùa lũ sẽ thoát úng cho 3.500 ha đồng ruộng và dân cư vùng ngập úng. Dự án sau khi hoàn thành đảm bảo cấp nước cho 1.070 ha lúa khỏi bị hạn hán...