Ai bao che cho doanh nghiệp khai thác trộm khoáng sản quy mô lớn?

Khai thác trộm ngoài ranh giới được cấp phép gần 8.000m2

Công ty CP vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh (gọi tắt là Công ty Tân Hưng Thịnh) được UBND tỉnh Thái Nguyên cấp phép khai thác khoáng sản là mỏ đất Núi Choẹt, tại xóm Thống Thượng, xã Minh Đức, thành phố Phổ Yên. Tổng diện tích quy hoạch mỏ đất được cấp là 9,14ha; trên các thửa đất số 143, 145, 146, 147 thuộc Tờ bản đồ địa chính số 53 và tại thửa số 180 thuộc Tờ bản đồ địa chính số 68.

Tuy nhiên, chính quyền địa phương đã phát hiện Công ty Tân Hưng Thịnh không thực hiện đúng theo cấp phép, mà tự ý khai thác trái phép ngoài ranh giới tại 2 vị trí khác nhau với diện tích lên tới gần 8.000m2. Đến ngày 02/02/2023, UBND xã Minh Đức đã phối hợp với Phòng TN-MT TP Phổ Yên đã tiến hành kiểm tra thực địa, lập biên về hành vi vi phạm đối với doanh nghiệp này.

Tại vị trí thứ nhất: Ngày 03/11/2022 Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác vượt ranh giới quy hoạch tại vị trí đất của bà Lương Thị Nhuần, thửa 147 (Tờ bản đồ số 53). Từ ngày 30/1/2023 - 1/2/2023 phát hiện khai thác vượt ranh giới trên đất của bà Hoàng Thị Lan, tại thửa đất 180 (Tờ bản đồ số 68). Sau khi tiến hành đo đạc, diện tích mà Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác trái phép là 3.198m2. Ngoài ra, Đoàn kiểm tra cũng phát hiện nhiều máy xúc và ô tô vận tải tại hiện trường.

Tại vị trí thứ hai: Sau khi đo đạc, phát hiện Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác bên ngoài chỉ giới đã được cấp nói trên với tổng diện tích lên tới 4.675,8m2. Tổng diện tích của cả vị trí khai thác ngoài ranh giới là 7.874,8m2 (đã trừ 200m2 đã bị xử phạt trước đó).

Đoàn kiểm tra đã yêu cầu doanh nghiệp dừng ngay hoạt động khai thác trái phép ngoài ranh giới, chỉ được khai thác đất trong phạm vi quy hoạch được cấp và đảm bảo về môi trường. Sau đó, do mức độ vi phạm quá lớn vượt quá thẩm của cấp xã, nên UBND xã Minh Đức đã gửi hồ sơ và báo cáo toàn bộ hành vi vi phạm của Công ty Tân Hưng Thịnh lên UBND thành phố Phổ Yên giải quyết.

Trả lời đoàn kiểm tra, ông Nguyễn Văn Vọng, Giám đốc Công ty Tân Hưng Thịnh nói rằng, công ty vẫn đang khai thác đất trong phạm vi được cấp mỏ có diện tích là 9,14ha. Còn phần diện tích vị phạm là do công ty không biết đã khai thác vượt ra ngoài danh giới quy hoạch được cấp giấy phép.

Chưa hoàn thiện thủ tục khai thác, nhưng khoáng sản đã cạn kiệt

Ngày 19/1/2023, UBND xã Minh Đức đã có báo cáo số 02/BC-UBND gửi các cơ quan chức năng cấp trên cũng đã chỉ rõ những sai phạm liên quan tới Công ty Tân Hưng Thịnh. Ngoài vấn đề khai thác trộm ngoài ranh giới, cũng đã chỉ ra những vấn sai phạm nghiêm trọng khác đang diễn ra tại mỏ đất Núi Choẹt.

Theo báo cáo, chỉ rõ vấn đề trên diện tích 9,14ha mà Công ty Tân Hưng Thịnh được cấp, thì có tới 5,24ha đất chưa làm thủ tục thuê đất với Nhà nước, chưa chuyển mục đích, chưa nộp tiền vào Ngân sách Nhà nước đúng theo quy định pháp luật. Trong đó gồm đất của ông Lê Quốc Huy, ông Triệu Đức Tỉnh, ông Nguyễn Ngọc Sơn, bà Hoàng Thị Lan, ông Ngô Văn Thuyết và ông Hoàng Xuân Sánh.

Mặc dù diện tích này chưa đủ điều kiện khai thác, nhưng Công ty Tân Hưng Thịnh đã khai thác khoảng ½ trữ lượng đất nổi. Văn bản chỉ rõ, người dân có đất bị khai thác trộm đã có đơn đề nghị ngăn chặn nhưng doanh nghiệp vẫn cố tình khai thác.

Cũng theo như báo cáo, vào ngày 04/11/2022, UBND xã Minh Đức đã làm việc với đại diện của Công ty Tân Hưng Thịnh, công ty đã thừa nhận việc khai thác trên toàn bộ diện tích quy hoạch 9,14 ha và những diện tích vượt ngoài ranh giới quy hoach.

UBND xã Minh Đức đề nghị cơ quan cấp trên và cơ quan chức năng xử phạt những hành vi vi phạm của Công ty Tân Hưng Thịnh. Đồng thời đề nghị Sở TN-MT tỉnh Thái Nguyên chỉ đạo việc dựng lại các mốc ranh giới quy hoạch mỏ, có bàn giao để chính cấp xã quản lý, kịp thời phát hiện xử lý.

Qua những nội dung báo cáo của UBND xã Minh Đức, phóng viên Báo Nông nghiệp Việt Nam cũng đã tiến hành tìm hiểu thực tế tại mỏ đất Núi Choẹt. Nhìn từ trên cao cho thấy, cơ bản khu vực mỏ có diện tích 9,14ha đã được Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác nham nhở, bóc sâu lớp đất mặt. Vì vậy có thể thấy, phần diện tích đất là 5,24ha chưa đủ điều kiện để tiến hành khai thác, cũng cơ bản được doanh nghiệp chủ động tiến hành khai thác trước.

Vi phạm hình sự nhưng chỉ xử lý vi phạm hành chính

Ngày 7/2/2023, Ông Trần Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND thành phố Phổ Yên đã ký Quyết định số 11/QĐ- XPVPHC xử phạt vi phạm hành chính Công ty Tân Hưng Thịnh đối với hành vi khai thác khoáng sản có tổng diện tích vượt ra ngoài ranh giới mỏ Núi Choẹt là 7.874m2.  Căn cứ theo quy định tại Điểm b, Khoản 5, Điều 37, Nghị định số 36 năm 2020 của Chính phủ; Điểm 5, Khoản 15, Điều 2, Nghị định số 04 năm 2022 của Chính phủ xử phạt 2 hành vi khai thác khoáng sản trái phép của Công ty Tân Hưng Thịnh mỗi hành vi là 85 triệu, tổng 2 hành vi vi phạm là 170 triệu đồng.

Yêu cầu Công ty Tân Hưng Thịnh buộc cải tạo, phục hồi môi trường, thực hiện các giải pháp đưa các khu vực đã khai thác vượt ra ngoài phạm vi được phép khai thác về trạng thái an toàn. Công ty Tân Hưng Thịnh bị xử phạt và phải thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả, thời gian là 10 ngày.

Tuy nhiên, trong Quyết định xử phạt do ông Nguyễn Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND TP Phổ Yên ký lại có rất nhiều điểm bất thường như:

Thứ nhất: Tại mục 4, Điều 1 nói các tình tiết tăng nặng không có. Nhưng thực tế, hành vi khai thác khoáng sản ngoài ranh giới của Công ty Tân Hưng Thịnh đã nhiều lần bị xử lý vi phạm.

• Ngày 13/11/2019, Sở TN-MT tỉnh Thái Nguyên có kết luận kiểm tra số 112/KL-TNMT chỉ ra 8 lỗi vi phạm tại mỏ Núi Choẹt liên quan tới các vấn đề tự ý chuyển mục đích đất rừng sang đất nông nghiệp; không nộp báo cáo định kỳ khai thác khoáng sản; không lập báo cáo chất thải nguy hại; không thực hiện ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường;… Sau đó, Sở Tài nguyên và Môi trường đã đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Tân Hưng Thịnh với tổng số tiền 832.781.601 đồng.
• Ngày 10/06/2021, UBND tỉnh Thái Nguyên Quyết định xử phạt vi phạm hành chính số 1852/QĐ- XPVPHC 160 triệu đồng và buộc Công ty Tân Hưng Thịnh thực hiện các yêu cầu liên quan đến bảo vệ môi trường của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.
• Cũng trong năm 2021, Công an tỉnh Thái Nguyên đã xử phạt Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác ngoài ranh giới mỏ Núi Choẹt với diện tích 200m2 với số tiền là 15 triệu đồng.
• Năm 2022, do quản lý lỏng lẻo, dẫn tới 1 cháu bé bị tai nạn tử vong trong khu vực mỏ.

Thứ 2: Quyết định xử phạt không hề nhắc đến việc 5,24 ha đất mỏ Núi Choẹt mà Công ty Tân Hưng Thịnh chưa làm thủ tục thuê đất với Nhà nước, chưa chuyển mục đích, chưa nộp tiền vào ngân sách Nhà nước đúng theo quy định pháp luật chưa hoàn thành thủ tục đất đai… nhưng doanh nghiệp đã tiến hành khai thác nham nhở cả một vùng núi..

Việc xử lý theo kiểu “giơ cao đánh khẽ” của UBND TP Phổ Yên là chưa thích đáng với các hành vi vi phạm pháp luật của Công ty Tân Hưng Thịnh. 

Trong khi đó, sự việc này gây thất thoát tài nguyên có quy mô lớn hơn nhiều so với vụ việc mà Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường đã triệt phá việc khai thác đất trái phép cũng tại xóm Thống Thượng, xã Minh Đức, TP Phổ Yên vào ngày 25/10/2022. 

Luật sư Phùng Văn Cầu, Đoàn Luật sư Hà Nội

Theo Điều 227, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi năm 2017, tại Khoản 2 quy định: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 1,5 - 5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

• a) Thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác 500.000.000 đồng trở lên;
• b) Khoáng sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;
• c) Có tổ chức;
• d) Gây sự cố môi trường;
• đ) Làm chết người;
• e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên.