Một thành viên của hợp tác xã nông nghiệp làm việc trên cánh đồng gần Divo, Bờ Biển Ngà. Hầu hết lương thực của thế giới vẫn được sản xuất bởi những nông hộ quy mô nhỏ. Ảnh: Getty.
Ngày càng có nhiều bất mãn cho rằng chương trình nghị sự đã bị mạng lưới lợi ích doanh nghiệp chi phối.
Dù được các nhà tổ chức gọi là hội nghị thượng đỉnh của người dân, các nhóm đại diện cho hàng nghìn nông dân quy mô nhỏ và cộng đồng bản địa, những nơi sản xuất 70% lương thực của thế giới thông qua nông nghiệp bền vững, kiên quyết rút khỏi sự kiện hôm 23/9. Tất cả đều có chung quan điểm rằng kiến thức và kinh nghiệm của họ đã bị bỏ qua.
Tuyên bố, được ký bởi khoảng 600 nhóm và cá nhân, nêu rõ: “[Chúng tôi] bác bỏ việc các công ty đang 'thực dân hóa' các hệ thống thực phẩm và quản lý thực phẩm ngay trước Hội nghị thượng đỉnh Hệ thống Thực phẩm của Liên hợp quốc (LHQ)… Cuộc đấu tranh cho các hệ thống thực phẩm bền vững, công bằng và lành mạnh không thể không liên quan đến thực tế của các dân tộc mà quyền, kiến thức và sinh kế của họ đã không được công nhận cũng như không được tôn trọng".
Một số người đã chỉ trích sự chi phối của các tập đoàn, chẳng hạn như Nestlé, Tyson và Bayer, trong nỗ lực xác định các giải pháp hệ thống thực phẩm của hội nghị thượng đỉnh.
Khoảng 90 nhà lãnh đạo thế giới dự kiến sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh tại New York, với ít nhất 130 quốc gia cam kết về các vấn đề như bữa ăn miễn phí ở trường, giảm lãng phí thực phẩm, ăn uống lành mạnh, dữ liệu sinh học và thu giữ carbon.
Hội nghị thượng đỉnh, kéo dài hai năm và mất hàng triệu USD để tổ chức, được triệu tập nhằm thu hút cam kết chính trị giúp thực hiện các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) trong bối cảnh công chúng ngày càng chỉ trích nhiều hơn về sự đóng góp của ngành công nghiệp thực phẩm đối với nạn đói, suy dinh dưỡng và béo phì, cũng như hủy hoại môi trường, mất đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu.
Hội nghị được coi là một sáng kiến mang tính bước ngoặt trong đó LHQ sẽ đóng vai trò là người môi giới thu thập quan điểm từ nhiều chuyên gia - các học giả, tổ chức phi chính phủ, các nhà tài trợ từ thiện, nông dân, cộng đồng và các nhóm, tập đoàn và hiệp hội doanh nghiệp bản địa - để tạo ra các giải pháp bền vững, công bằng .
Tuy nhiên, những người chỉ trích nói rằng vai trò và trách nhiệm của các tập đoàn xuyên quốc gia vốn chi phối mọi bộ phận của hệ thống thực phẩm vẫn chưa được giải quyết một cách thỏa đáng.
Michael Fakhri, người phụ trách Báo cáo viên đặc biệt của LHQ về quyền lương thực và cố vấn cho hội nghị thượng đỉnh, cùng những người tẩy chay hội nghị nói rằng LHQ đã trao cho khu vực tư nhân vai trò chủ đạo trong hầu hết các phần của hội nghị, điều này sẽ khiến các tập đoàn xuyên quốc gia và các đồng minh của họ trong các lĩnh vực phi lợi nhuận và từ thiện có phạm vi lớn hơn để chỉ đạo chính sách lương thực, tài chính cũng như quản trị.
Do đó, họ cho biết các giải pháp sẽ do thị trường dẫn dắt, từng phần, tự nguyện và hướng tới tăng sản lượng lương thực thông qua đầu tư vốn, dữ liệu lớn và công nghệ độc quyền. Những người chỉ trích nói rằng cách tiếp cận này sẽ cho phép một số tập đoàn và cá nhân mở rộng quyền kiểm soát đối với hệ thống lương thực toàn cầu, gây tổn hại thêm cho đại đa số người dân và hành tinh.
Sofia Monsalve, Tổng thư ký của Mạng lưới Hành động và Thông tin Đầu tiên về Thực phẩm (FIAN), cho biết: “LHQ đã cung cấp một vỏ bọc mang tính hợp pháp để nắm bắt câu chuyện và giảm bớt áp lực dư luận”.
“Việc từ chối thảo luận các vấn đề lớn tập trung trong mọi bộ phận của hệ thống lương thực, chiếm đất của doanh nghiệp, thuế và trách nhiệm giải trình về nhân quyền có nghĩa là hội nghị thượng đỉnh sẽ thất bại", bà bổ sung.
Agnes Kalibata, đặc phái viên của hội nghị thượng đỉnh, kịch liệt bác bỏ những chỉ trích. Kalibata nói rằng nông dân, các nhóm thanh niên và học giả đã được đại diện với số lượng chưa từng thấy, và những người tẩy chay sự kiện này nói về các vấn đề không phải con người.
Kalibata phủ nhận rằng các nhóm cơ sở và các nước nghèo đã phải vật lộn để được lắng nghe và nói rằng khu vực tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các cuộc khủng hoảng trong hệ thống lương thực.
Nhưng một phân tích mới được công bố vào trước hội nghị cho thấy những người không phải là công ty đã bị gạt sang một bên để ủng hộ các tập đoàn lớn được đại diện và liên minh với các hiệp hội kinh doanh, tổ chức phi lợi nhuận, các nhóm từ thiện.
Phân tích cũng chỉ ra rằng các hiệp hội kinh doanh có ảnh hưởng, các tổ chức tư tưởng, tổ chức từ thiện đại diện, tài trợ và thúc đẩy lợi ích của doanh nghiệp trong các lĩnh vực như nông nghiệp, bán lẻ hay tài chính, đều được giao những vai trò lãnh đạo quan trọng.
Kirtana Chandrasekaran, đồng tác giả của báo cáo và là điều phối viên chương trình chủ quyền lương thực tại Friends of the Earth International, cho biết: “Phải ngăn chặn hoạt động phá hoại công ty này, nếu không chúng ta có nguy cơ làm sâu sắc thêm tình trạng bất công môi trường và vi phạm nhân quyền".
“Ẩn đằng sau các hiệp hội và nền tảng kinh doanh của họ, các tác nhân quyền lực của doanh nghiệp đang chỉ đạo hoạch định chính sách, tài chính, tường thuật và khoa học trong hội nghị thượng đỉnh… doanh nghiệp nông nghiệp, nhiên liệu hóa thạch và những gã khổng lồ công nghệ đang thúc đẩy các giải pháp sai lầm dẫn đầu thị trường được thiết kế để tăng lợi nhuận và thắt chặt vòng vây của họ đối với hệ thống thực phẩm”, bà cáo buộc.
