Hiện nay trên thị trường tràn ngập các loại phân bón. Nhiều nông dân không biết phải dựa trên điều kiện nào để chọn lựa sản phẩm và cách bón phân thích hợp cho cây trồng, mùa vụ để vừa tiết kiệm chi phí, vừa mang lại hiệu quả cao. NNVN đã trao đổi với TS Chu Văn Hách, Trưởng bộ môn Phân bón & kỹ thuật canh tác, Viện Lúa ĐBSCL về vấn đề này. 
TS Chu Văn Hách
Thưa TS, phải căn cứ những điều kiện chung nào để chọn phân bón thích hợp với việc trồng trọt?
Đúng là hiện nay trên thị trường đã xuất hiện rất nhiều loại phân bón làm cho người dân băn khoăn không biết sử dụng loại nào tốt hơn loại nào? Tuy nhiên, trong đó vẫn duy trì rất nhiều loại phân thông dụng đã và đang được nhiều người quen dùng, các loại phân này được chia thành các nhóm như sau: (1) Nhóm phân đơn như: Urea; Urea46A+; Super lân; Lân Ninh Bình; Lân Long Thành; Kali clorua… (2) Nhóm phân phức hợp như: DAP (18-46-0); DAP (23-23-0)… (3) Nhóm phân hỗn hợp như: NPK20-20-15; NPK16-16-8; NPK 20-15-7; NPK 18-4-20…
Tiếp đến là một số dạng phân chuyên dùng khác cho từng loại cây trồng theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây. Bên cạnh đó còn xuất hiện một số loại phân bón khác rất mới lạ có thể phù hợp với một vài loại cây trồng trên những loại đất đặc thù nào đó, nhưng hiệu quả có thể không cao với những loại cây trồng khác hoặc trên các vùng đất khác.
Thực tế, mỗi loại cây trồng đều có nhu cầu phân bón khác nhau cả về số lượng cũng như chủng loại, thậm chí cùng một loại cây trồng nhưng nếu mùa vụ khác nhau hoặc trồng trên các loại đất khác nhau thì nhu cầu phân bón cũng khác nhau. Thời gian sinh trưởng khác nhau nên các giai đoạn sinh lý của cây trồng cũng khác nhau. Do đó, thời điểm bón phân cũng phải khác nhau theo từng chủng loại cây. Mặt khác, do mục đích thu sản phẩm khác nhau thì nhu cầu và chủng loại dinh dưỡng khoáng trong phân bón cũng khác nhau.
Do vậy, với phân bón chỉ phát huy hiệu quả cao khi bón theo đúng các yêu cầu sau:
- Đúng với từng loại cây trồng riêng biệt.
- Phù hợp với từng chân đất cụ thể.
- Đúng thời điểm cây cần.
- Đúng với chủng loại và liều lượng phân bón.
- Đúng cách bón.
- Phù hợp với từng mùa vụ.
- Phù hợp với điều kiện thời tiết, khí hậu từng vùng miền.
Nói chung, khi sử dụng phân bón cho cây trồng bà con cần cân nhắc cho thật kỹ nên tuân thủ theo hướng dẫn của các nhà chuyên môn để nâng cao hiệu quả sử dụng, nghĩa là đầu tư một đồng vốn cho phân bón làm sao đạt được tiền lời cao nhất, đó là giải pháp sử dụng phân bón thông minh nhất.
Thực hành biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, theo ông nên hay không nên điều gì?
Như trên tôi đã phân tích việc nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón cho cây trồng là giải pháp an toàn và hữu hiệu nhất. Trong thực hành biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón cho cây trồng, ngoài 7 yêu cầu nêu ở phần trên, cần quan tâm thêm tới các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, như giảm thất thoát phân, đặc biệt là phân đạm.
Lượng đạm thất thoát khi ta bón cho cây trồng rất cao, từ 50- 60% tổng lượng đạm bón vào đất; nếu quản lý kém có thể lượng phân mất đi còn cao hơn nữa. Nguyên nhân của thất thoát đạm khi bón vào đất là do bị bốc hơi Amonia; phản Nitrat hóa, trực đi sâu xuống dưới đất, bị đất cố định và do chảy tràn, trong đó do bị bốc hơi Amonia và phản Nitrat hóa là chính.
Chúng ta hoàn toàn có thể giảm được một phần thất thoát trên bằng cách bón dúi sâu vào đất, dùng urea chậm tan hoặc dùng hóa chất để ức chế bốc hơi Amonia và phản Nitrat hóa. Trong thực tế, việc sử dụng hóa chất bọc urea để giảm thất thoát phân đạm đã được sử dụng ở 70 nước trên thế giới; đặc biệt các nước tiên tiến đều sử dụng rất phổ biến các sản phẩm này. Ở Việt Nam đã có Urea 46A+ là sản phẩm của urea phối trộn với Agrotain, có thể tiết kiệm được 25- 30% phân bón so với urea thường, bên cạnh đó còn có thêm các sản phẩm phân hỗn hợp khác có sử dụng Urea 46A+.
Bên cạnh giải pháp giảm thất thoát phân bón thì việc lựa chọn phân bón phù hợp với cây trồng, mùa vụ và đất đai cũng là giải pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón cho cây trồng. Trong giải pháp này bà con cũng cần lưu ý, đối với việc sử dụng phân đơn thì bao giờ cũng rẻ nhất, kinh tế nhất, tuy nhiên việc tính toán lượng phân chính xác cũng gặp khó khăn cho người dân. Do vậy, theo tôi giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón cho cây là hoàn toàn hợp lý vì nó tiết kiệm được chi phí phân bón, tăng được lợi nhuận, mặt khác còn góp phần giảm ô nhiễm môi trường do dư thừa phân bón.
Để đạt được mục tiêu SX nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao, phân bón đóng vai trò như thế nào, thưa ông?
Chúng ta không thể phủ nhận được vai trò của phân bón trong việc gia tăng năng suất cây trồng, tuy nhiên cũng cần phải cân nhắc kỹ khi đầu tư phân bón theo 2 khía cạnh cả về năng suất cũng như hiệu quả kinh tế (xét về hiệu quả đồng vốn và lợi nhuận). Với người dân thường chỉ thiên nhiều về mặt hiệu quả nông học làm thế nào để đạt năng suất cao nhất mà ít quan tâm tới lợi nhuận. Để đạt được mục tiêu nông nghiệp chất lượng cao cần phải sử dụng phân bón hợp lý theo các tiêu chí đã nêu ở phần trên.
Thưa ông, còn quy trình SX lúa an toàn theo hướng hữu cơ sinh học là như thế nào?
Quy trình SX lúa an toàn theo hướng hữu cơ sinh học là tăng cường sử dụng phân bón và thuốc BVTV có nguồn gốc hữu cơ, hạn chế phân thuốc hóa học. Phương pháp canh tác hữu cơ có thể hiểu là toàn bộ vật tư phân bón, thuốc BVTV, các chế phẩm tăng trưởng… được sử dụng trong SX đều có nguồn gốc hữu cơ, sinh học thân thiện với môi trường. Các vật tư đầu vào của SX được chọn lựa và kiểm soát đủ tiêu chuẩn của SX hữu cơ thì sản phẩm đầu ra về cơ bản là an toàn. Chỉ có thể canh tác bằng phương pháp hữu cơ mới có thể đảm bảo có sản phẩm an toàn thực sự và ổn định. Các loại phân bón và chế phẩm theo tiêu chuẩn này sẽ thay thế các loại phân bón, chế phẩm hóa học và các phụ phẩm tự nhiên kém chất lượng.
Xin ông cho nông dân một lời khuyên trong việc chọn và dùng phân bón?
Trong sử dụng phân bón cho cây trồng, bà con cần lưu ý chọn đúng loại phân có uy tín thương hiệu trên thị trường ở các đại lý cũng có uy tín thì sẽ tránh được phân giả hoặc phân chất lượng kém.
Xin cảm ơn ông!
