'Cát tặc' lộng hành dọc sông Lam

Tình trạng lở đất dọc hai bên bờ sông Lam đang diễn ra rất đáng lo ngại: Phía xã Thanh Khai (huyện Thanh Chương, Nghệ An) đã có 7 ha bãi bồi ven sông bị dòng sông cuốn trôi. Bên kia hữu ngạn sông Lam, tại xã Thanh Giang, dòng nước cũng đã cuốn trôi trên 10ha đất bãi. Tình trạng này cũng đang xảy ra tại một số xã của huyện Nam Đàn...

Bất lực nhìn sông nuốt đất sản xuất

Bãi bồi của xã Thanh Khai nằm ngoài đê chắn lũ, nhưng là nơi canh tác của hàng trăm hộ dân 3 xóm: Hưng Thịnh, Đông Sơn, Tân Phong. Theo quan sát của PV, tình trạng sạt lở đang diễn ra trên chiều dài khoảng 1km. Đến thời điểm này, mặc dù đang vào mùa cạn kiệt, khi hoa màu sắp đến ngày thu hoạch nhưng đất ở cuối bãi tiếp tục xuất hiện những vết nứt rất lớn.

Một người dân xóm Tân Phong cho biết: “Trước đây, dòng sông Lam chảy qua xã Thanh Khai khá êm đềm, rất thuận lợi cho sinh hoạt và sản xuất của người dân. Nhưng vài năm trở lại đây, tình trạng khai thác cát đã khiến dòng chảy bị biến đổi, bến sông gần như biến mất, bờ sông trở nên dựng đứng cao đến 3-4 m, cứ thế nạn xói lở tiến dần vào bãi bồi. Những hôm trời mưa, nằm trong nhà, nghe tiếng đất lở ầm ầm mà nóng cả ruột gan.

Thế mà đêm đêm, tại đoạn sông này vẫn sáng rực đèn pha, tiếng máy nổ ầm ầm giống như một đại công trường vào giai đoạn nước rút. Hàng loạt thuyền hút cát ngày đêm thi nhau khai thác cát thổ phỉ một cách công khai, nhưng rầm rộ nhất là vào thời điểm từ 22 giờ đêm đến tận sáng.

Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị, yêu cầu chính quyền địa phương triển khai các biện pháp ngăn chặn nhưng tình trạng vẫn không giảm”.

Ông Văn Đình Hiếu, Phó chủ tịch UBND xã Thanh Khai xác nhận: “Đối tượng khai thác cát chủ yếu là người của HTX Lam Sơn- Đại Thành từ huyện Nam Đàn lên. Pha đèn sáng rực cả một khúc sông, chúng dùng vòi rồng công suất lớn đứng cách bờ 6 - 7m hút cát... Đến nay, toàn xã đã mất 6 - 7ha đất bãi do hoạt động khai thác cát  gây ra. Dòng sông đã ăn sâu vào đất liền chỗ nhiều nhất trên 100m”.

Còn tại xã Thanh Giang (Thanh Chương), chưa đầy 10 năm, bãi bồi xã này đã bị dòng sông Lam nuốt trôi trên 10ha đất sản xuất, một số điểm đã tiến sâu chỉ cách khu dân cư chưa đến 40m. Việc sạt lở bờ sông diễn ra từ đầu bãi đến cuối bãi với chiều dài khoảng 3km, khoét thành hàm ếch sâu vào vùng đất sản xuất khiến người dân địa phương hết sức lo lắng.

Ông Tưởng Quốc Thành, Chủ tịch UBND xã Thanh Giang cho biết: “Riêng tại xóm Lam Dinh, năm 2013 sạt lở tiến sâu vào 60m, chỉ cách khu dân cư 40m và sắp tiến sát tỉnh lộ 533. Diện tích đất sản xuất của xã Thanh Yên nằm sát bãi bồi xã Thanh Giang cũng bị sạt lở và hiện đã mất đi khoảng 4ha đất sản xuất”...

Cuộc chiến chưa có hồi kết

Tình trạng này còn diễn ra ở một số địa phương khác tại Nghệ An. Theo người dân thôn Hà Long, xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, bãi bồi của thôn trước đây án ngữ ra khoảng 2/3 dòng sông. Có những thời điểm, mỗi ngày có cả chục xà lan, thuyền lớn cắm vòi xuống lòng sông, thậm chí tiến sát bờ để hút cát.

Hoạt động này khiến sông Lam đoạn qua xã Vân Diên biến đổi dòng chảy, bãi sậy của xã cũng đã biến mất. Đến nay, bãi bồi của người dân Vân Diên đã lấn sâu vào 50 - 60m, 5-6 ha đất sản xuất bị cuốn trôi khiến người dân khốn đốn.

Được biết, trước tình trạng khai thác cát diễn ra ngày càng phức tạp. Để truy quét nạn khai thác cát diễn ra trắng trợn cả ngày lẫn đêm tại xã Thanh Khai, mới đây công an huyện Thanh Chương đã phối hợp với chính quyền xã tổ chức đợt truy quét.

Mười giờ đêm đoàn công tác chia làm 2 nhóm bất ngờ xuất hiện tại hiện trường. Khi 8 chiếc thuyền đang hút cát, một thuyền bị các thành viên nhảy lên khống chế bắt gọn 3 đối tượng, chúng hô hoán khiến 7 thuyền hút cát bên cạnh nhổ neo bỏ chạy...

Tuy nhiên, sau các đợt truy quét, tình hình vẫn không mấy khả quan. Theo ông Văn Đình Hiếu, Phó chủ tịch UBND xã Thanh Khai, hiện tại vẫn có một số thuyền lén lút đến khai thác vào ban đêm. Rõ ràng cuộc chiến với nạn “cát tặc” trên sông Lam vẫn chưa có hồi kết.