Covid-19 định hình lại 'văn hóa tang lễ' trên thế giới

"Họ chôn cất ông như thế, không có đám tang, không có người thân, chỉ với một lời chúc phúc từ vị linh mục", cháu gái của ông, Marta Manfredi, người không thể tham dự, cho biết. Giống như hầu hết gia đình của ông già, giống như hầu hết người Italia khác, cô bị cách ly trong nhà.

"Khi tất cả điều này kết thúc," cô thề, "chúng tôi sẽ cho ông ấy một đám tang thực sự".

Ở khắp mọi nơi, Covid-19 đang lây lan, bất kể văn hóa hay tôn giáo, các nghi lễ cổ xưa để tôn vinh người chết và an ủi người đã khuất bị cắt ngắn hoặc bị bỏ qua vì sợ nhiễm virus.

Căn bệnh đã giết chết 10.000 người trên toàn thế giới, đang định hình lại nhiều khía cạnh của cái chết, từ thực tiễn xử lý các tử thi nhiễm virus để đáp ứng nhu cầu tinh thần và cảm xúc của những người còn sống.

Tại Ireland, cơ quan y tế khuyên các nhân viên nhà xác nên đeo khẩu trang lên tử thi để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Ở Italia, một công ty tang lễ bắt đầu áp dụng các liên kết video cho phép những gia đình bị cách ly xem một linh mục ban phước cho người quá cố. Và tại Hàn Quốc, nỗi sợ virus khiến số lượng lớn những người chịu tang không thể có mặt tại đám tang.

Ông Giacomo Angeloni, một quan chức địa phương phụ trách nghĩa trang cho biết, có rất ít thời gian để làm lễ tại các thành phố khó khăn như Bergamo, phía đông bắc Milan, nơi “nhà xác bị lấp đầy và nhà hỏa táng đang làm việc suốt ngày đêm”.

Bergamo, nhà của khoảng 120.000 người, đã phải đối phó với số lượng người chết “gấp năm đến sáu lần so với thời gian bình thường”, ông Angeloni nói.

Italia hiện đã báo cáo 3.405 trường hợp tử vong do Covid-19, cao nhất bên ngoài Trung Quốc -  nơi virus này xuất hiện lần đầu tiên.

Quân đội Italia đã gửi 50 binh sĩ và 15 xe quân sự đến Bergamo vào thứ Tư (18/3) để đưa thi thể đến các tỉnh ít bị virus hoành hành hơn.

“Lệnh cấm tụ tập đã phá vỡ các nghi thức quan trọng”, ông Andy Langford, giám đốc điều hành của Cruse Bereanterest Care, một tổ chức từ thiện của Anh cung cấp dịch vụ chăm sóc và tư vấn miễn phí cho tang quyến.

"Tang lễ cho phép một cộng đồng đến với nhau, bày tỏ cảm xúc, nói về người đó và chính thức nói lời tạm biệt", ông nói. "Khi bạn cảm thấy mình không thể trải qua những khoảnh khắc cuối cùng với ai đó, điều đó có thể khiến bạn cảm thấy tồi tệ hơn".

“Không có đám tang”

Ở Iran, cũng như ở miền bắc Italia, các nhân viên bệnh viện tất bật và nhà xác tràn ngập thi thể, vì virus đã càn quét đất nước, giết chết 1.284 người, lây nhiễm cho hàng ngàn người, theo truyền hình nhà nước.

Chính quyền đã thuê người mới để đào mộ, một người quản lý tại nghĩa trang Behesht-e Zahra của Teheran cho biết. "Chúng tôi làm việc cả ngày lẫn đêm", ông nói. "Tôi chưa bao giờ thấy một tình huống đáng buồn như vậy. Không có đám tang."

“Hầu hết các xác chết đến bằng xe tải và được chôn cất mà không có nghi thức rửa tội bắt buộc theo đạo Hồi”, ông nói.

Một số người Iran nghi ngờ rằng chính quyền vội vàng chôn cất như vậy nhằm che lấp số người chết vì Covid-19 hơn là ngăn chặn sự lây lan của virus.

“Tử vong từ Covid-19 giờ đây bị ghi nhận là đau tim hoặc nhiễm trùng phổi”, một nhân viên bệnh viện ở Kashan, thành phố cách Teheran ba giờ lái xe, nói với Reuters.

"Các quan chức đang nói dối về số người chết," công nhân nói. "Tôi đã thấy hàng chục xác chết trong vài ngày qua, nhưng họ đã bảo chúng tôi đừng nói về điều đó".

Hai y tá tại các bệnh viện Iran cũng nói với Reuters rằng họ nghĩ rằng số người chết cao hơn so với số liệu chính thức.

Chính quyền Iran đã bác bỏ các cáo buộc che đậy, và Tổng thống Hassan Rouhani, trong một bài phát biểu trên truyền hình vào ngày 18/3, nói rằng chính phủ của ông đã "trung thực và thẳng thắn với quốc gia".

Rủi ro

Ở một số quốc gia, đám tang là nơi dễ dàng phát tán virus cho cả nhóm người. Tại Hàn Quốc, nơi có hơn 90 người chết vì dịch, chính phủ đã kêu gọi gia đình các nạn nhân hãy hỏa táng người thân của họ trước, và tổ chức tang lễ sau đó.

Đám tang của người Hàn Quốc thường diễn ra trong bệnh viện, và liên quan đến ba ngày cầu nguyện và ăn uống.

Hầu hết các trường hợp nhiễm virus sớm nhất của đất nước có liên quan tới một nhà thờ ở thành phố Daegu và một bệnh viện ở quận gần đó. Vào tháng Hai, một số thành viên của giáo phái Tân Thiên Địa đã tham dự một đám tang tại bệnh viện dành cho anh trai của người sáng lập.

"Kể từ khi dịch bệnh bùng phát, số người đến chịu tang, chia buồn đã giảm 90%, bất kể người chết có nhiễm virus hay không", ông Choi Min-ho, Tổng thư ký Hiệp hội Tang lễ Hàn Quốc cho biết.

"Văn hóa của đám tang đã thay đổi đáng kể", ông nói. "Một số ít người chịu tang nhanh chóng đưa ra lời chia buồn và rời khỏi mà không ăn tối cùng nhau vì lo lắng nhiễm bệnh".

“Tiền chia buồn, theo truyền thống được trao bằng tiền mặt, hiện được gửi qua chuyển khoản ngân hàng”, ông nói thêm.

Chính quyền ở Vũ Hán, vùng tâm dịch của Trung Quốc và là nơi xảy ra phần lớn các trường hợp tử vong, đã nhanh chóng xác định việc kinh doanh tang lễ là một nguồn lây virus tiềm năng.

Văn phòng dân sự địa phương vào cuối tháng Một đã ban bố lệnh tất cả các đám tang cho nạn nhân Covid-19 được xác nhận sẽ xử lý tại một nhà tang lễ duy nhất ở Hán Khẩu.

“Các gia đình có tang thậm chí không được phép nhìn thấy xác của những người thân yêu của họ”, một công nhân tại nhà tang lễ nói với Reuters.

Ở Trung Quốc, tro cốt của người quá cố có xu hướng được giữ trong nhà tang lễ cho đến khi họ được đưa đến khu mộ gia đình vào các ngày lễ như Lễ hội tảo mộ vào tháng Tư. “Điều đó cũng đã bị hủy bỏ trong năm nay”.

“Quản lý người chết”

Ở Tây Ban Nha cũng vậy, một loạt các trường hợp nhiễm virus có nguồn gốc từ một đám tang ở thị trấn phía bắc Vitoria vào cuối tháng Hai. Ít nhất 60 người tham dự đã có kết quả xét nghiệm dương tính với nCoV sau sự kiện này, truyền thông địa phương cho biết.

Với 767 người chết, Tây Ban Nha là quốc gia bị thiệt hại nặng thứ hai ở châu Âu sau Italia và hầu hết mọi người hiện đang bị cách ly trong nhà. Đề cập đến những hạn chế này, Thủ tướng Pedro Sanchez đã gọi virus Corona là căn bệnh "tàn khốc" làm tê liệt nhu cầu xã hội của con người.

Tại Ireland, hiện các đám tang vẫn được cho phép quy mô 100 người, cho đến thời điểm này. Nhưng hầu hết các gia đình đang lựa chọn nghi lễ riêng nhỏ và khuyến khích người khác bày tỏ lời chia buồn trực tuyến thông qua các trang web như RIP.ie, nơi thông báo về cái chết và lời mời tang lễ thường được đăng.

"Gia đình được khuyên không nên hôn người quá cố", theo hướng dẫn mới từ Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe của Ireland cho các quản lý lễ tang.

Các quan chức y tế công cộng cho biết, nguy cơ nhiễm virus Corona từ xác chết là rất nhỏ, nhưng một số quốc gia đang khuyến nghị các biện pháp bổ sung.

Israel báo cáo chưa có trường hợp tử vong do Covid-19, nhưng Bộ Y tế của nước này nói rằng người chết nên được bọc hai lớp bằng nhựa không thấm nước. Rửa tội cũng như nghi thức sẽ được thực hiện khi mặc đồ bảo hộ, và xác chết được bọc lại bằng nhựa để chôn cất. Thông thường, những người Do Thái tại Israel khi mất sẽ được yên nghỉ trong một chiếc áo vải và tấm vải liệm.

Các hướng dẫn của Ireland khuyên các công nhân tại các nhà tang lễ phải đeo khẩu trang lên xác chết trước khi di chuyển, trong trường hợp họ "bài xuất một lượng rất nhỏ không khí và các giọt dịch ra khỏi phổi" và lây nhiễm vào người sống.

Ở Anh, nơi đại dịch vẫn đang tiếp tục tăng tốc, có sự lo lắng lan rộng về số người có thể chết.

Anh đã chậm hơn trong việc thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt được thấy như những nơi khác ở châu Âu, và con số người chết do Covid-19 được các chuyên gia ước tính dao động dữ dội từ hàng chục đến hàng trăm ngàn.

Một dự luật khẩn cấp để xử lý virus, đã giết chết 104 người ở Anh, bao gồm một số biện pháp mà chính phủ cho biết sẽ "tinh giản quy trình tang lễ". Các biện pháp bao gồm cho phép các quản lý tang lễ thay mặt gia đình đang bị cách ly để báo tử.

Bà Deborah Smith, phát ngôn viên của Hiệp hội quản lý tang lễ quốc gia, cho biết dự luật sẽ giúp nghề này "giữ gìn phẩm giá của những người chết và chăm sóc tang quyến của họ - ngay cả khi họ không thể có loại tang lễ họ muốn".

Bà không đưa ra những con số dự kiến, nhưng cho biết "các quản lý lễ tang đã chuẩn bị cho nhiều tình huống khác nhau".

"Không cô đơn"

Một kịch bản đã từng diễn ra ở Vũ Hán.

Tháng trước, một công nhân tại nhà tang lễ ở Hán Khẩu, tự nhận mình là Hoàng, đã viết một bài luận được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội. Ông nói rằng các nhân viên nhà tang lễ cũng tuyệt vời như các nhân viên y tế của thành phố nhưng lại ít được công nhận hơn.

Ông nói rằng nhân viên đã làm việc mà không nghỉ ngơi kể từ khi bắt đầu dịch. "Một số nhân viên của chúng tôi thậm chí không uống nước vì sẽ khiến họ cần đi vệ sinh trong khi quần áo bảo hộ rất khó cởi", ông viết.

Cách đó nửa vòng trái đất, tại thị trấn Bergamo bị nhiễm virus, những người làm công tác tang lễ tiến hành một cuộc đấu tranh gần như giống hệt nhau.

"Nó giống như đang trong một cuộc chiến với một kẻ thù vô hình", cô Roberta Caprini, thành viên của Centro Funerario Bergamasco, một dịch vụ tang lễ ở Bergamo, nói. "Chúng tôi đã làm việc mà không hề ngơi nghỉ trong hai tuần và chỉ ngủ 3-4 giờ mỗi đêm. Tất cả, ai cũng như ai, kể cả những người đã mất đi người thân hoặc có ai đó bị bệnh trong nhà".

Nhà thờ All Saints của Bergamo đã trở thành một nhà xác tạm thời, những chiếc ghế của nó bị đẩy sang một bên để chứa người chết. Cô Caprini cho biết đã đếm được ít nhất 60 quan tài khi cô đến thăm hôm 17/3.

Cô nói về "sự đau đớn thực sự" mà mình cảm nhận từ những gia đình theo dõi người thân mắc Covid-19 được đưa đến bệnh viện và không bao giờ gặp lại họ nữa.

Công ty của cô đã thực hiện các video trực tuyến về chôn cất, cho phép tang quyến xem linh mục ban phước cho người quá cố.

Đôi khi, cô nói, họ lái những chiếc xe tang đi qua nhà của gia đình có người thân thiệt mạng, vì vậy những người chịu tang "ít nhất có thể cầu nguyện nhanh chóng".