Ngôi nhà cổ trên phố Mã Mây, tọa lạc giữa lòng Hà Nội, là một minh chứng sống động cho kiến trúc truyền thống của thủ đô từ đầu thế kỷ XIX. Nằm trong số ít ỏi 14 ngôi nhà cổ còn sót lại đến nay, ngôi nhà số 87 phố cổ Mã Mây vẫn giữ trọn vẹn nét đẹp nguyên sơ, như một bức tranh thu nhỏ về Hà Nội xưa.
Ngôi nhà di sản nhỏ nhắn nằm ở số 87 phố Mã Mây, quận Hoàn Kiếm.
Trải qua dòng chảy thời gian, ngôi nhà cổ số 87 phố Mã Mây đã chứng kiến biết bao thăng trầm của lịch sử. Từ những năm đầu thế kỷ XIX, nó đã thuộc về một gia đình kinh doanh gạo, rồi đến năm 1954, một thương gia bán thuốc bắc đã tiếp quản, tiếp nối dòng chảy cuộc sống trong những bức tường cổ kính. Trong khoảng thời gian từ 1954 đến 1999, ngôi nhà cổ này đã được trao truyền qua năm đời chủ khác nhau, mỗi người đều để lại dấu ấn riêng.
Chị Zhao Wei, khách tham quan đến từ Trung Quốc cho biết: "Tôi thật sự bị ấn tượng bởi vẻ đẹp cổ kính và độc đáo của ngôi nhà cổ này! Nó như một bảo tàng sống động, tái hiện chân thực cuộc sống của người Hà Nội xưa. Tôi rất thích thú được khám phá từng góc nhỏ, từng vật dụng xưa cũ, và lắng nghe những câu chuyện lịch sử được kể lại bởi những người dẫn tour am hiểu. Đây là một trải nghiệm văn hóa tuyệt vời, giúp tôi hiểu thêm về lịch sử và văn hóa của người Hà Nội."
Lẩn khuất giữa lòng Hà Nội nhộn nhịp, ngôi nhà cổ 87 Mã Mây như một bức tranh hòa quyện với dòng chảy thời gian. Xây dựng vào cuối thế kỷ XIX, ngôi nhà cổ này có diện tích 157,6 m2, với chiều dài 28m, chiều rộng mặt tiền 5m và mặt hậu 6m.
Bên trong bức tường cổ kính của ngôi nhà ẩn chứa một thế giới kiến trúc độc đáo. Với cấu trúc hình ống, ngôi nhà hẹp ngang nhưng lại sâu dọc, được phân chia thành nhiều lớp, mỗi lớp được ngăn cách bởi các khoảng sân trong. Cả kiến trúc lẫn nội thất đều được giữ nguyên vẹn theo thời gian, như một minh chứng cho sự tinh tế và truyền thống của người Hà Nội xưa.
Khoảng sân nhỏ ngăn cách các gian nhà được trồng nhiều cây xanh.
Mặt tiền ngôi nhà như một tấm lòng rộng mở, chào đón phố phường, thay vì xây dựng bức tường ngăn cách, tạo không gian rộng rãi cho việc bày hàng và giao tiếp. Hệ thống khung gỗ linh hoạt như bàn tay khéo léo, lúc mở ra chào đón, lúc khép lại bảo vệ, biến hóa theo nhịp sống. Khoảng sân trời phía trong như một chiếc gương phản chiếu bầu trời, đón ánh sáng và những giọt mưa tinh khiết, cung cấp nguồn nước sạch cho sinh hoạt.
Không gian sinh hoạt đậm chất Hà Nội xưa.
Phòng khách với bộ bàn ghế "bề thế" và những vật dụng xưa cũ.
Tiếp theo là một gian nhà riêng biệt, sau đó là kho hàng và gian bếp ấm cúng, nơi vun vén cuộc sống thường nhật. Những chiếc kiềng, chạn hay mâm đồng mang đến sự ấm cúng và ngăn nắp gọn gàng. Mọi vật dụng ở đây đều gợi nhớ đến hình ảnh yên bình của chiếc bếp nấu bằng củi và tro trấu. Các khoảng sân trong như những ô cửa sổ, mở rộng tầm nhìn và tâm hồn, đón gió trời, nắng sớm, mang thiên nhiên vào từng ngóc ngách.
Khu vực bếp vừa ấm cúng, vừa gọn gàng.
Trên tầng hai là nơi thờ cúng, tâm linh và nghỉ ngơi, với gian thờ trang nghiêm, phòng ngủ ấm cúng. Giữa các lớp nhà, những chậu cảnh thanh tao như những điểm nhấn, tô điểm vẻ đẹp thanh lịch, tạo cảm giác gần gũi, thân thuộc với thiên nhiên.
Không gian thờ cúng trang nghiêm.
Không gian tầng 2.
Ngôi nhà bắt đầu được trùng tu từ cuối năm 1998, hoàn thành vào ngày 27/10/1999 trong khuôn khổ hợp tác giữa thành phố Hà Nội và thành phố Toulouse (Pháp). Các gia đình được tái định cư ở nơi khác. Trong quá trình sử dụng, mặc dù người dân đã làm thay đổi cấu trúc truyền thống ngôi nhà như thêm vách ngăn, xây dựng nhà 3 tầng ở bên trong. Tuy nhiên, cấu trúc ngôi nhà vẫn được giữ nguyên với những lớp nhà và những khoảng sân trong. Hiện công trình được bảo tồn và khôi phục lại dáng vẻ ban đầu.
Đây là địa điểm thu hút đông đảo khách du lịch đến tham quan, nghiên cứu.
Xác định vai trò, tầm quan trọng của kiến trúc truyền thống, giá trị di sản trong phát triển du lịch, kinh tế - xã hội tại Thủ đô, Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội thường xuyên tổ chức các chương trình, hoạt động văn hóa, nghệ thuật tại các di tích, nhằm tái hiện và gìn giữ nét đẹp nếp sống xưa của người Hà Nội.
Trong không khí lễ hội kỷ niệm 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô, Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội đã tổ chức trưng bày chuyên đề và tour du lịch thực cảnh “Chuyện phố Hàng” tại ngôi nhà di sản 87 phố Mã Mây từ ngày 4/10 đến 31/12.
Với bàn tay nghệ thuật của đạo diễn bối cảnh, họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức, ngôi nhà di sản 87 Mã Mây đã biến thành một bức tranh đẹp lung linh, tái hiện không gian văn hóa của gia đình người Hà Nội xưa làm nghề Đông y vào những năm 30 thế kỷ trước.
Khán giả như bước qua thời gian, lắng nghe tiếng hát truyền thống ngân nga, nhìn nhịp múa thanh tao như hoa sen vừa mở nụ, tận hưởng kỹ xảo âm thanh ánh sáng diệu kỳ, dưới bàn tay nhẹ nhàng của các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi trẻ.
Ngày 16 tháng 2 năm 2004, căn nhà số 87 phố Mã Mây đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản cấp Quốc gia, thể hiện giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt của thành phố Hà Nội và Việt Nam. Ngôi nhà trở thành điểm thông tin, tuyên truyền, giới thiệu đến người dân và du khách về ngôi nhà phố của người Việt trong khu phố cổ Hà Nội, kỹ thuật xây dựng nhà truyền thống (mặt ngoài công trình, tổ chức không gian bên trong ngôi nhà).
