Khoảng trống giữa sách hay và sách bán chạy

Không chỉ ở dịp hạnh ngộ độc giả đông đảo như Hội sách, mà bình thường ở những nhà sách đều có kệ riêng dành cho “sách bán chạy”. Và kỳ lạ hơn, cứ mỗi tuần hoặc mỗi tháng thì từng đơn vị kinh doanh sách lại đưa ra một danh mục “sách bán chạy” riêng biệt mà không ai có thể dễ dàng kiểm chứng kết quả như thế nào.

Vậy, cái cụm từ “best seller” phải hiểu ra sao? Thực tế, vài năm gần đây, các đơn vị phát hành sách cũng đầu tư làm sách, nên hầu hết những ấn phẩm “nhà trồng được” đều đưa vào danh mục “sách bán chạy” như một lời rao cần thiết. Còn độc giả, nếu cả tin vào danh mục top 5 hay top 10 “sách bán chạy” để bỏ tiền mua sách thì lắm lúc rơi vào hoàn cảnh “bên ngoài cười nụ, bên trong khóc thầm”.

Danh mục “sách bán chạy” nhan nhản xuất hiện đánh động khách hàng, ít nhiều chứng minh mỗi ấn phẩm trong nền kinh tế thị trường không thể tiếp tục “hữu xạ tự nhiên hương”. Quảng cáo sách rất đáng hoan nghênh, nhưng quảng cáo dưới hình thức hô hoán “sách bán chạy” xem chừng vẫn chứa đầy sự mặc cảm của một đời sống xuất bản chưa phát triển đúng mức. Phần lớn “sách bán chạy” ăn theo những sự kiện hay những nhân vật đang được dư luận chú ý.

Sách ăn theo phim, sách ăn theo kịch, và sách ăn theo… bảng xếp hạng tít tịt trời Tây nào đó. Liệu bạn đọc có hài lòng khi chọn “sách bán chạy” hay không, liệu bạn đọc có tìm được chút gì thú vị ở “sách bán chạy” hay không, điều ấy những người bán sách chưa có thời gian để quan tâm. Một khi, sách trở thành một mặt hàng càng nhiều người mua càng tốt, thì yếu tố “hay” và “bán chạy” dần dần xa nhau.

Với không khí văn hóa cởi mở hiện nay, ngành xuất bản đã có những cuốn sách in ấn rất đẹp và những cuốn sách quảng bá rất rầm rộ, nhưng thật khó khăn khi đề cập đến “sách hay”. Sách đoạt giải thưởng Nobel luôn nằm chỏng chơ để chờ thanh lý là một nỗi đau, mà sách đoạt giải thưởng văn chương trong nước chẳng mấy ai nhắc đến là một nỗi đau lớn hơn nữa. Có phải vì trình độ bạn đọc vẫn còn hạn chế chăng? Đó là một nguyên nhân, nhưng nguyên nhân quan trọng hơn là chúng ta đang bỏ trống vai trò giới thiệu sách. Vài cơ quan truyền thông đã nỗ lực trong việc khếch trương thói quen đọc, nhưng mấy mẩu điểm sách rời rạc vô cùng thiếu thuyết phục đối với công chúng.

Có một sự thật khá bẽ bàng, nhiều độc giả thực sự trân trọng từng trang sách có khi khép sách lại bỗng hoảng hốt nhận ra, những bài PR ồn ào hay những lời khen có cánh dành cho cuốn sách được đăng tải trên báo hoàn toàn... không tương xứng với cuốn sách. Sự thật tệ hại ấy làm tổn thương độc giả, và khiến khái niệm “sách bán chạy” lấn át và xóa mờ khái niệm “sách hay”.

Vậy cách nào để “sách bán chạy” đồng nghĩa với “sách hay”? Chúng ta cần có những người giới thiệu sách tử tế. Chúng ta cần những người giới thiệu sách chuyên nghiệp. Thật xót xa, nếu một ngành xuất bản đang được tiếng ăn nên làm ra, mà những người giới thiệu sách có tên tuổi không thể đếm hết mấy ngón tay. Những người giới thiệu sách phải có bản lĩnh của một nhà phê bình, dám khen và dám chê một cách thẳng thắn, để độc giả có thể tin cậy chọn lựa món ăn tinh thần cho bản thân!

Những người giới thiệu sách đang ở đâu? Câu hỏi ấy không chỉ tha thiết từ phía công chúng mà còn là nhu cầu khẩn cấp cho sự thịnh vượng của văn hóa đọc nước nhà!