Những thách thức lớn trong thu thập dữ liệu chăn nuôi tại Việt Nam

Chia sẻ tại Hội thảo tham vấn các bên liên quan về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chăn nuôi và giám sát dịch bệnh dịch bệnh động vật tại Việt Nam ngày 20/3 tại Hà Nội, do Viện Nghiên cứu Chăn nuôi quốc tế (ILRI) phối hợp Viện Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức, TS. Đào Hà Trung, Chủ tịch HĐQT Công ty TE Food, đã chỉ ra những thách thức lớn trong việc thu thập dữ liệu chăn nuôi tại Việt Nam.

Theo TS Đào Hà Trung, Việt Nam có đặc thù là địa bàn rộng, số lượng cơ sở nuôi lớn, nhiều chủng loại vật nuôi nhưng nguồn nhân lực hạn chế khiến việc giám sát dịch bệnh trở nên khó khăn. Hệ thống thu thập dữ liệu chủ yếu dựa vào khai báo của trang trại qua điện thoại, tin nhắn, zalo, email hoặc kê khai giấy tờ, trong khi cán bộ không thể trực tiếp kiểm tra tại trang trại.

Hơn nữa, các cơ quan chức năng có nhiều yêu cầu khai báo khác nhau, gây thêm áp lực cho người chăn nuôi và doanh nghiệp. Quy trình nhập liệu thủ công lại tốn nhiều nguồn lực, dễ xảy ra sai sót. 

Theo TS Đào Hà Trung, nếu thiếu một định hướng tổng thể, việc quản lý dữ liệu chăn nuôi sẽ khó đạt hiệu quả cao nên việc đưa các trang trại vào một hệ thống quản lý 360 độ là điều kiện tiên quyết để tránh gián đoạn thông tin, phục vụ chăn nuôi bền vững.

"Cơ quan quản lý Nhà nước phải đóng vai trò "nhạc trưởng" để tập hợp và đồng bộ dữ liệu. Trí tuệ nhân tạo (AI) có tiềm năng hỗ trợ phân tích dữ liệu và đưa ra cảnh báo kịp thời, thay vì phụ thuộc vào các công cụ quản lý truyền thống như Excel”, TS Hà Trung đề xuất. 

Trên cơ sở đó, hệ thống “Quản lý tổng đàn & thông tin dịch bệnh” của TE Food đã được phát triển nhằm đảm bảo tuân thủ Luật Chăn nuôi và giúp quản lý trang trại một cách chính xác, nhanh chóng. Hệ thống này theo dõi tổng đàn và cập nhật thông tin dịch bệnh theo thời gian thực.

Đến nay, hệ thống đã có sự tham gia của hơn 7.000 doanh nghiệp, hợp tác xã. Trong đó, có hơn 4.500 cơ sở chăn nuôi, 2.500 đơn vị phân phối, hàng trăm cơ sở giết mổ, xử lý trứng và các cơ quan quản lý. Nhờ vậy, hơn 21 triệu con lợn đã được xuất bán, gần 19 triệu con lợn được giết mổ, gần 14 tỷ quả trứng và 186 triệu con gia cầm đã được đưa ra thị trường một cách minh bạch và có kiểm soát.

Theo TS. Trần Lâm Sinh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Nai, dữ liệu về chăn nuôi, trồng trọt cần được xử lý số hóa và ứng dụng công nghệ trong khai báo giúp nhà quản lý định hướng sản xuất sản phẩm chăn nuôi, phục xuất nhập khẩu. 

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Nai thông tin thêm, sau khi triển khai nhiệm vụ khai báo, hiện tỉnh mới chỉ đạt con số khiêm tốn 40% cho ứng dụng CNTT phục vụ công tác quản lý. Ông nhấn mạnh: "Doanh nghiệp, người dân phải tham gia khai báo quản lý tổng đàn, quản lý hồ sơ, giấy phép trang trại, và quản lý dịch bệnh".

Hệ thống TE-FOOD Blockchain tải về điện thoại thuận tiện khai báo, có khả năng chia sẻ dữ liệu, kết nối; đáp ứng đầy đủ thông tin quản lý đàn vật nuôi theo quy định của pháp luật, đáp ứng Thông tư số 18/2023/TT-BNNPTNT. 

Trong năm 2025, cập nhật hiện tượng, số lượng, hình ảnh vật nuôi chết để kịp thời phát hiện dịch bệnh, tỷ lệ khai báo mới hàng tháng chưa đạt 100%. 

"Các cơ sở chăn nuôi chưa thấy hết lợi ích việc sử dụng phần mềm để khai báo đàn vật nuôi. Chưa sử dụng được dữ liệu báo cáo chăn nuôi vào các mục đích thu thập dữ liệu thống kê khác nên chưa có sự phối hợp các cơ quan khác nhau để cùng đôn đốc thực hiện và cùng sử dụng dữ liệu để giảm chi phí và giảm việc phải báo cáo nhiều lần cho nhiều nơi", TS Trần Lâm Sinh nói.

Đại diện Sở NN-MT Đồng Nai kiến nghị Cục Chăn nuôi và Thú y tham mưu, đề xuất cơ quan có thẩm quyền yêu cầu các cơ sở chăn nuôi phải tự khai báo trên phần mềm đảm bảo các tính năng về khai báo đàn, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, quy định mã định danh, tích hợp công tác kiểm dịch gắn với khai báo, xử lý hồ sơ cấp kiểm dịch điện tử để thống nhất trong cả nước và thuận lợi trong công tác phối hợp truy xuất nguồn gốc sản phẩm giữa các tỉnh liên quan.

Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần ban hành quy định bắt buộc kèm các chế tài về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong khai báo, quản lý đàn vật nuôi và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.