Cửa dẫn vào phòng triển lãm bên trong boongke hạt nhân bí mật của chính phủ Mỹ phía dưới khách sạn Greenbrier. Ảnh: NPR.
Khách của khu nghỉ dưỡng Greenbrier vào những năm 1960 thường nhìn thấy nhiều thợ sửa vô tuyến qua lại gần khu vực phía tây khách sạn. Họ không biết rằng những thợ bảo trì này thực tế là các nhân viên chính phủ đang xây dựng một boongke hạt nhân tại đây.
Lo ngại về nguy cơ Liên Xô tấn công cũng như kho vũ khí hạt nhân của họ, chính phủ Mỹ muốn tạo ra một nơi trú ẩn an toàn cho các thành viên quốc hội và những quan chức cấp cao trước bụi phóng xạ.
Vì thế, boongke với định danh “Dự án Đảo Hy Lạp”, tên gọi thông thường là “cơ sở tái định cư của chính phủ”, đã được xây dựng từ năm 1958 đến 1962 phía dưới khách sạn hạng sang Greenbrier ở Tây Virginia, cách thủ đô Washington DC khoảng 5 giờ lái xe, theo lệnh của tổng thống Mỹ Dwight D. Eisenhower.
Hoàn thành vào năm 1962, boongke có kích cỡ ngang bằng một siêu thị Walmart và dự trữ đủ lượng lương thực, thực phẩm trong 30 năm với 1.100 giường.
Dưới vỏ bọc dự án cải tạo công trình cánh tây của khu nghỉ dưỡng, boongke rộng gần 10.500m2 tự hào có một “phòng triển lãm” dài 27m, rộng 57m, trần cao 6,1m, được chống đỡ bởi 18 cột trụ.
Hai bên của căn phòng là hai hội trường nhỏ hơn, một hội trường có sức chứa khoảng 470 người, đủ lớn để tiếp đón 435 thành viên Hạ viện, trong khi hội trường còn lại có sức chứa 130 người, thích hợp làm phòng lưu trú tạm thời cho các thành viên Thượng viện.
“Phòng triển lãm” được thiết kế để tổ chức các phiên họp chung của quốc hội. Tại thời điểm đó, chi phí xây dựng boongke trú ẩn bí mật này là 14 triệu USD.
Ngoài boongke khổng lồ có trung tâm phát sóng riêng, một studio truyền hình, ký túc xá đủ chỗ cho hơn 1.000 người, bếp và bệnh viện tích trữ đủ trong 30 năm, nơi đây còn sở hữu một bãi đáp lớn dài trên 2.100m nhằm tiếp nhận máy bay chở các thành viên chính phủ đến sơ tán nhanh nhất có thể trong trường hợp bị Liên Xô tấn công.
Boongke có những cánh cửa chống nổ nặng từ 18 tới 25 tấn. Trong suốt 30 năm, các “nhân viên bảo trì vô tuyến” đã giữ cho nó vừa hoạt động bí mật vừa có thể sẵn sàng tiếp nhận 1.000 người đến lánh nạn bất cứ lúc nào nếu khủng hoảng nổ ra.
Boongke chủ yếu đặt mục tiêu sinh tồn lên hàng đầu nên nó đề cao tính hiệu quả hơn là sự thoải mái. “Nơi đây không được xây để bảo tồn các cá thể”, Linda Walls từ khách sạn Greenbrier nhấn mạnh. “Nó được xây để bảo vệ một hệ thống chính phủ dân chủ”.
Bên trong ký túc xá của boongke dành cho các thành viên quốc hội. Ảnh: Greenbrier.
Khoảng 70 nhân viên của khách sạn Greenbrier làm việc cho cơ sở này dựa trên nguyên tắc “chỉ biết những gì cần biết” và họ chủ yếu trao đổi với nhau bằng các ký hiệu.
Tổng thống Eisenhower cuối những năm 1950 nhận thấy rằng với sự ra đời của tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM), Mỹ có thể đối diện nguy cơ hủy diệt nếu chiến tranh hạt nhân nổ ra với Liên Xô.
“Hôm nay tôi cảm thấy bị thôi thúc phải nói bằng một thứ ngôn ngữ, theo cách nào đó, là ngôn ngữ mới, thứ mà tôi, người đã dành cả đời trong quân đội, lẽ ra không bao giờ muốn sử dụng”, cựu tổng thống Mỹ chia sẻ với NPR trong một cuộc phỏng vấn về lý do muốn xây dựng boongke bí mật dưới khu nghỉ dưỡng Greenbrier. “Ngôn ngữ mới đó là ngôn ngữ của chiến tranh nguyên tử”.
Thế nên, ông quyết định rằng việc bảo tồn chính phủ là mục tiêu hàng đầu và vào năm 1958, các công nhân bắt tay vào triển khai “Dự án Đảo Hy Lạp”.
Trong quá trình xây dựng, đội ngũ nhân viên khách sạn và những vị khách nổi tiếng được bảo rằng chiếc hố khổng lồ xuất hiện trên mặt đất là dành cho một trung tâm hội nghị mới, trong khi thực tế, nó là hầm ngầm được thiết kế để bảo vệ chính phủ Mỹ.
Theo các nhà sử học, tổng thống Eisenhower quan tâm tới khu nghỉ dưỡng Greenbrier bởi chính chủ sở hữu của nó, nhà điều hành đường sắt CSX Corp., đơn vị có mối quan hệ lâu năm với chính phủ.
Khách sạn Greenbrier từng là một bệnh viện quân đội 2.000 giường và nơi giam giữ các nhà ngoại giao từ những quốc gia thù địch trong Chiến tranh Thế giới thứ hai. Ẩn mình dưới những dãy núi, nó ít khả năng trở thành mục tiêu tấn công. Và các chuyên gia thời tiết nhận định những luồng không khí lưu thông tại đây sẽ nhanh chóng loại bỏ bụi phóng xạ khi boongke bị tấn công hạt nhân.
Bí mật về “Dự án Đảo Hy Lạp” bị phá vỡ vào năm 1992 bởi một phóng viên điều tra từ tờ Washington Post. Trong bài viết của mình, phóng viên này cho rằng nơi đây không còn hữu dụng với bối cảnh hiện tại. Sau khi bị tiết lộ, boongke đã ngừng hoạt động và trở thành một địa điểm tham quan nổi tiếng, thu hút 30.000 đến 35.000 du khách mỗi năm.
