Trước tình hình giá sắn và việc phát triển vùng nguyên liệu sắn biến động dữ dội thời gian qua, ngày 15/4, Bộ NN-PTNT đã tổ chức hội nghị nhằm tìm phương án SX bền vững cho cây sắn, đặc biệt là tại các tỉnh phía Bắc.
Báo cáo của Cục Trồng trọt cho biết đến năm 2010, diện tích sắn cả nước đạt hơn 496 nghìn hecta, giảm hơn 12 nghìn hecta so với năm 2009. Tuy nhiên, đó chỉ là con số thống kê dựa trên báo cáo “cứng” của các tỉnh, còn trên thực tế, trước diễn biến giá sắn tăng rất cao trong thời gian gần đây, lãnh đạo Sở NN-PTNT các tỉnh có diện tích sắn lớn tại miền Bắc đều thừa nhận, vụ ĐX 2011, tình trạng nông dân bắt đầu ồ ạt trồng sắn đang diễn ra rầm rộ, và diện tích thực sự hiện đã tăng lên bao nhiêu thì ngành nông nghiệp cũng không dám chắc.
Ông Trần Đức Lâm – PGĐ Sở NN-PTNT tỉnh Yên Bái thú thực, diện tích sắn thống kê đến cuối năm 2010 của tỉnh thì chỉ có khoảng 13 nghìn hecta. Tuy nhiên, đến thời điểm này, theo tìm hiểu “sơ sơ” chỉ riêng tại huyện Văn Yên của tỉnh này, diện tích sắn hiện đã vọt lên tới hơn 15 nghìn hecta. Ông Lâm lo ngại: “Diện tích sắn toàn tỉnh vụ xuân 2011 chúng tôi ước tính sẽ tăng lên 25 nghìn hecta – ít nhất là gấp 2 lần năm 2010. Trên thực tế, với tình hình giá sắn sốt như hiện nay, dân cứ ào ào trồng sắn thế này thì diện tích tăng tới đâu cũng không lường được. Hiện UBND tỉnh Yên Bái đã phải quyết liệt “họp nóng” về vấn đề cây sắn, giao cho lực lượng kiểm lâm ráo riết ngăn không cho dân phá rừng trồng sắn”.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng tái khẳng định, chủ ctrương của Bộ NN-PTNT trong thời gian tới là vẫn không tăng diện tích sắn, mà tập trung vào tăng năng suất, phấn đấu tăng năng suất bình quân từ 12 tấn/hecta như hiện nay lên ít nhất 17 tấn/hecta. Sắp tới, Bộ NN-PTNT sẽ rà soát lại tình hình gia tăng diện tích để có chiến lược điều chỉnh.
Ông Hà Quyết Nghị - GĐ Sở NN-PTNT tỉnh Sơn La thì dự báo, diện tích sắn của tỉnh năm 2011 ít nhất sẽ lên tới 32 nghìn hecta, tăng hơn 10 hecta hecta so với năm 2010. Hiện tại, nông dân Sơn La đang đôn đáo mua giống về trồng sắn xen vào cả các diện tích đã trồng ngô, khiến cho tình hình giống sắn tại Sơn La đang vô cùng khan hiếm. Ông Nghị lo ngại: “Giá sắn tăng, chúng ta không thể cấm được nông dân trồng sắn. Nhưng nguy hiểm nhất là mặc dù diện tích sắn đang tăng chóng mặt, nhưng tới bây giờ chúng tôi cũng chưa biết dân trồng sắn lâu nay bán đi đâu, mà chỉ nghe đài báo nói là XK đi Trung Quốc mà thôi. Trong khi đó, cả tỉnh hiện chỉ có 1 NM chế biến bột sắn, tiêu thụ chẳng được bao nhiêu".
Vì vậy, mặc dù thấy dân ồ ạt trồng sắn tỉnh Sơn La cũng rất hoang mang, nhưng cũng đành bó tay để dân trồng đến đâu thì trồng, vì chẳng biết dựa vào đâu mà quy hoạch.
Không NM Ethanol nào có vùng nguyên liệu
Ông Lê Minh Đức – Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn nêu một dẫn chứng hết sức đáng ngại khác về tình hình phát triển nguyên liệu sắn phục vụ cho chiến lược SX nguyên liệu sinh học của Việt Nam. Cụ thể nếu tính toán dựa trên Đề án phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2025 của Chính phủ thì đến năm 2015, nhu cầu sắn sẽ ở mức 1,3-1,5 triệu tấn sắn khô – tương đương gần 4 triệu tấn sắn tươi. Còn đến năm 2025, dự tính nhu cầu sắn sẽ lên tới 2,5 – 3 triệu tấn sắn khô – tương đương khoảng 8 triệu tấn sắn tươi.
Như vậy, nếu không được XK, không được phục vụ cho ngành khác thì đến năm 2025 nếu sản lượng sắn của nước ta vẫn không tăng, thì chỉ riêng SX Ethanol đã xem như tiêu thụ vừa đủ hết sắn. Trên thực tế, ngay từ năm 2011 này, nhu cầu sắn cho SX Ethanol đã lên đến hơn 1,2 triệu tấn, và việc phát triển các NM SX Ethanol ở nước ta đang diễn ra nhanh hơn so với dự kiến theo như Đề án của Chính phủ.
Điều đáng nói là trong tất cả các dự án xây dựng NM SX Ethanol của Việt Nam, đến nay chưa có dự án nào có vùng nguyên liệu riêng của mình, mà chỉ hoàn toàn dựa vào việc thu gom sắn trôi nổi trên thị trường. Điều đặc biệt nữa, đó là hầu hết chủ đầu tư của các dự án xây dựng NM Ethanol đều xuất phát là những Cty thu mua, kinh doanh sắn. Theo ông Đức, điều này ở các NM có quy mô nhỏ thì chấp nhận được, nhưng quy mô NM trên 100 triệu lít/năm mà không có vùng nguyên liệu thì rõ ràng vấn đề đang rất nghiêm trọng. Bài toán nguyên liệu cho SX Ethanol sẽ càng rối hơn, khi mà quỹ đất để trồng sắn gần như không còn.
