Với công nghệ nuôi cấy mô tế bào kết hợp phương pháp khí canh, việc tạo ra những củ giống khoai tây cấp siêu nguyên chủng, nguyên chủng chất lượng tốt, năng suất cao và khả năng chống chịu bệnh do virus, vi khuẩn héo xanh không còn là chuyện “khó như bắc thang lên trời”.
Gỡ “nút thắt” khâu giống
Thái Bình là tỉnh có diện tích trồng khoai tây lớn nhất nước, thời kỳ đỉnh điểm đạt 17.000 ha. Tuy nhiên, số phận của cây trồng này khá long đong lận đận.
Theo bà Nguyễn Thị Nga, PGĐ Sở NN-PTNT Thái Bình, mặc dù tỉnh đã có nhiều chính sách hỗ trợ cho nông dân trồng khoai tây như hỗ trợ một phần kho lạnh, hỗ trợ 50% tiền mua khoai tây giống nhập từ nước ngoài trồng ở vụ xuân làm giống ở vụ đông; hỗ trợ nhiều mô hình ứng dụng TBKT về giống, phân hữu cơ vi sinh, trồng khoai tây bằng phương pháp làm đất tối thiểu…
Nhưng những năm qua khoai tây phát triển không ổn định và diện tích liên tục suy giảm. Hiện tại chỉ đạt trên 3.000 ha. Nguyên nhân chủ yếu là do chất lượng củ giống không đảm bảo. Việc nhập khẩu đã làm tăng giá thành SX thương phẩm và không chủ động về nguồn giống.
Muốn giải quyết khâu giống cho SX thì cần phải dựa vào nguồn khoai tây nhập nội. Tuy nhiên, giá giống nhập nội khá cao, nếu không có sự trợ giá của tỉnh thì người dân khó có điều kiện nhập về. Mặt khác, thời gian nhận giống thường chậm so với thời vụ gieo trồng, có năm chậm đến vài tháng, làm lỡ kế hoạch SX của địa phương.
Để tháo gỡ khó khăn này, từ năm 2012, Trung tâm Khảo nghiệm, Khuyến nông - Khuyến ngư Thái Bình đã thực hiện thành công mô hình SX giống khoai tây sạch bệnh bằng phương pháp nuôi cấy mô kết hợp với khí canh. Đến nay việc sử dụng giống khoai tây sạch bệnh đã được áp dụng thành công tại nhiều địa phương trong tỉnh.
“Chúng tôi đã đi kiểm tra các mô hình này và nhận thấy năng suất khoai tây tăng từ 20 - 25%. Điều đặc biệt, cây khoai tây thực sự sạch bệnh, thích ứng được điều kiện khí hậu thời tiết.
| TS Phan Huy Thông, GĐ Trung tâm KNQG: Sử dụng giống nhập nội để SX khoai tây ngoài giá thành cao còn bị giảm chất lượng trong quá trình vận chuyển như sây xước, gãy mầm, ảnh hưởng đến năng suất. Do đó, việc áp dụng kỹ thuật SX giống bằng phương pháp khí canh để nhân giống ngay trong nước sẽ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào và tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Trong thời gian tới, ngành khuyến nông cần tích cực hoàn thiện và chuyển giao các gói kỹ thuật đồng bộ từ nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch… đối với các giống khoai tây. |
Đây là mô hình thực sự hiệu quả, góp phần rất lớn khắc phục được rào cản mở rộng diện tích khoai tây do chất lượng giống không đảm bảo; đồng thời gỡ được nút thắt lớn trong khâu giống để có cơ sở khuyến cáo và mở rộng diện tích khoai tây trong năm tiếp theo”, bà Nga nói.
Ưu thế vượt trội
Theo ông Nguyễn Văn Nghiễm, Trưởng phòng Kỹ thuật rau, hoa quả công nghệ cao (Trung tâm Khảo nghiệm, KN-KN Thái Bình), có khoảng 70% giống khoai tây được SX tại Thái Bình từ vụ đông năm trước và vụ xuân. Lượng giống trên chủ yếu được cất giữ chủ yếu trong kho lạnh do dân tự để, một lượng nhỏ còn lại là của các HTXNN kinh doanh và cá nhân thuê gửi.
Đây vừa là ưu điểm vừa là nhược điểm bởi củ nhỏ thường ở những cây bị bệnh không phát triển, do vậy tỷ lệ các bệnh héo xanh, xoăn lá có tỷ lệ khá cao.
Hằng năm, chỉ có khoảng 50 - 60% tấn giống khoai tây nguyên chủng được nhập vào Thái Bình và các cơ sở nhân giống ở vụ xuân rồi giữ trong kho lạnh cho vụ đông kế tiếp là nguồn giống chuẩn, lượng giống này chỉ đủ trồng khoảng 1.000 ha.
Ông Nghĩa cho biết, lần thử nghiệm SX giống siêu nguyên chủng bằng công nghệ khí canh đầu tiên năm 2012, một cây khoai tây có thể cho 14 - 15 củ/khóm.
Đến lần thử nghiệm thứ hai (năm 2013) một cây cho từ 25 - 30 củ/khóm và năm 2014 có thể cho từ 40 - 50 củ/khóm với đường kính đạt từ 1 - 3 cm. Các chỉ tiêu năng suất cũng tăng dần qua các năm.
Đặc biệt, năm 2013, số lượng củ loại 2 (đường kính từ 1 - 3 cm đạt cao nhất, phù hợp để làm giống (nghĩa là đã chủ động trong công nghệ và xử lý tia củ, số củ theo tiêu chí của cơ quan cần số lượng củ giống).
Là người trực tiếp tham gia mô hình SX khoai tây nguyên chủng do Trung tâm Khảo nghiệm, KN-KN Thái Bình thực hiện, ông Bùi Quang Thường, nông dân xã Trọng Quan, huyện Đông Hưng chia sẻ: "Thoạt đầu nhìn thấy củ khoai tây giống Solara bé ton hon như hòn bi và ít mầm, vợ chồng tôi chê ỏng chê eo, không biết nó có lớn được không.
Nhờ cán bộ khuyến nông tư vấn kỹ thuật trồng và chăm sóc, thân cây phát triển mập mạp và rất sạch bệnh. Bới đất lên thấy củ rất bóng, vàng, đẹp mã, có cây "đeo" 22 - 23 củ, năng suất đạt khoảng 700 kg/sào trong khi giống cũ gia đình tự bảo quản và trồng chỉ đạt hơn 4 tạ/sào".
Hiện tại, ông Thường đang bán khoai tây Solara giá 10.000 đồng/kg, trừ chi phí lãi trên 4 triệu đồng/sào.
Qua hai vụ SX khoai tây Solara từ củ siêu bi và củ nguyên chủng thắng lợi, Chủ nhiệm HTX Trọng Quan Trần Minh Bằng đã rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm: “Để nông dân không phải chịu cảnh oằn lưng gánh nước tưới cây, HTX đã đầu tư hệ thống thủy lợi hiện đại và tiều tiết nước hợp lý, đảm bảo tưới đủ nhưng vẫn tiết kiệm.
Mặt khác, chúng tôi khuyến cáo bà con sử dụng chế phẩm sinh học Fito-Biomix RR để xử lý rơm rạ sau khi thu hoạch vụ mùa làm phân bón cho khoai tây trong vụ đông. Do đó, nông dân gần như không mất chi phí để mua phân bón, giảm giá thành SX.
Việc đưa cơ giới hóa vào SX và áp dụng kỹ thuật trồng khoai tây không làm đất cũng góp phần giảm công lao động”.
Năng suất củ siêu bi trồng tại xã Trọng Quan đạt bình quân 500 kg/sào; củ nguyên chủng đạt 680 kg/sào, trong đó tỷ lệ củ giống chiếm 30%, bình quân 20 - 25 củ/kg, củ thương phẩm 65%, bình quân 8 - 12 củ/kg, củ vô dụng chiếm 5%.
So với giống đối chứng (Solara nhập nội), thân cây và bộ lá giống khoai siêu bi nguyên chủng có độ bền hơn khoai đối chứng thừ 7 - 10 ngày.
Đặc biệt, nếu trồng giống siêu bi đã được nhân ra từ vụ trước và bảo quản trong kho lạnh thì cho năng suất cao hơn khoai của nông dân tự để từ 20 - 25%, đồng thời có ưu điểm nổi trội hơn là mẫu mã đẹp, sạch bệnh, chất lượng cao và được thị trường ưa chuộng.
