Thiết kế một đường, thi công một nẻo?

Dự án xử lý ô nhiễm môi trường do tồn lưu hóa chất BVTV tại xóm 11, xã Long Sơn, huyện Anh Sơn do Sở TN-MT tỉnh Nghệ An làm chủ đầu tư, được phê duyệt theo Quyết định số 1847/QĐ-UBND, ngày 15/5/2013, với tổng mức đầu tư gần 6,2 tỉ đồng.

Tuy nhiên, khi công trình thực hiện gần xong, hộ gia đình và các thành viên tổ giám sát cộng đồng mới nhận được bản thiết kế thi công. Điều đó khiến không ít người nghi ngờ về sự bất minh tại công trình tiền tỉ này.

Kho “thuốc độc” sát nhà dân

Kho thuốc BVTV tại xóm 11, xã Long Sơn nằm trên đồi cao, được xây dựng năm 1967, chỉ cách mép sau tường nhà ông Nguyễn Văn Ngọc chưa đến chục bước chân.

Theo người dân địa phương, nền kho này trước đây được đắp bằng đất, che chắn bằng vách nứa, có diện tích khoảng 50m2. Đến năm 1987, kho bị phá dỡ, chỉ còn lại nền đất với mùi thuốc trừ sâu rất đậm đặc, đào đất lên bốc mùi nồng nặc.

Do nó nằm sát nhà mình nên mặc dù có giếng khơi nhưng hàng chục năm nay, gia đình ông Ngọc phải đi chở nước cách đó gần 1km về để sinh hoạt. Theo khảo sát của các cơ quan chuyên môn thì kho thuốc này ảnh hưởng trực tiếp đến 12 hộ dân sống xung quanh đó.

Cụ Nguyễn Thị Năm, 74 tuổi, trú tại xóm 11 cho biết: “Trước đây, trong kho chứa đủ các loại thuốc như volphatốc, DDT, 666... Mỗi lần cấp phát thuốc cho dân sử dụng, bà con lại kêu trời vì mùi hôi thối. Không biết có phải vì chất độc ngấm vào đất, vào nước hay không mà làng này có số người mắc bệnh xương khớp, nhiều người chết trẻ vì bệnh ung thư nhất xã... (?)”.

Theo kết quả phân tích mẫu đất ghi trong dự án thì 10/11 vị trí lấy mẫu đất phát hiện có hàm lượng thuốc BVTV. Ô nhiễm DDT nồng độ từ 0,01 đến 9,847 mg/kg, vượt mức cho phép từ 1-949 lần; 3/11 vị trí có nhóm phốt pho hữu cơ, nồng độ vượt quá tiêu chuẩn 1-6 lần; 10/11 vị trí có nhóm gamma BHC (lindan), nồng độ vượt quá tiêu chuẩn 1-21,5 lần. Tổng diện tích đất ô nhiễm cần phải được xử lý là 409,8 m2.

Khu vực bị nhiễm nặng là 122,1m2; trong đó, khu vực vốn là nền kho cũ 41,4m2 với nồng độ nhiễm DDT trong đất lên tới 9,478 mg/kg. Khu vực nhiễm trung bình là 10,4m2 và khu vực nhiễm nhẹ là 177,3m2... Theo dự án, một phần diện tích trên sẽ được xử lý bằng phương pháp đốt; số còn lại được xử lý tại chỗ.

Thiết kế một đường thi công một nẻo?

Theo Quyết định số 1847/QĐ-UBND ngày 15/5/2013 của UBND tỉnh Nghệ An thì Cty CP XD và DV môi trường là đơn vị tư vấn và lập dự án; Cty CP PT công nghệ Tài nguyên Môi trường là đơn vị thi công. Cty TNHH ứng dụng khoa học công nghệ sạch Cleantek được thuê giám sát thi công.

Quá trình triển khai, đơn vị thi công đã làm không đúng quy trình như không có hàng rào vây kín để biệt lập công trường với xung quanh khiến môi trường bị ô nhiễm nặng; không công khai mức độ ô nhiễm của kho thuốc cho người dân biết; khi tiến hành thi công cũng không báo trước cho người dân và chính quyền địa phương... Sau khi người dân kịch liệt phản đối, đơn vị thi công mới cho dựng hàng rào tôn để triển khai dự án.

Kho thuốc độc sát nhà ông Ngọc

Theo ông Ngọc, gia đình ông đã thắc mắc là vì sao, tường nhà ông chỉ cách vị trí kho thuốc chưa đầy 10 bước chân nhưng khi lập dự án thì nền kho lại được ghi là cách nhà ông tới 40 m? Thắc mắc này đã được UBND huyện Anh Sơn, đơn vị chịu trách nhiệm đền bù GPMB biện minh rằng: “Về khoảng cách có sai lệch là do sai sót của đơn vị tư vấn thiết kế; tuy nhiên, sai sót về khoảng cách không ảnh hưởng đến thiết kế, bởi vì việc xử lý ô nhiễm do tồn lưu chất BVTV căn cứ vào mức độ ô nhiễm tại vị trí nền kho thuốc và vùng lân cận theo các chỉ số sau khi phân tích mẫu đất, mẫu nước... (?)”.

Bởi thế, ông Ngọc cho rằng phải có điều gì khuất tất trong quá trình lập dự án khiến đơn vị tư vấn thiết kế mới phải “dời” kho thuốc độc ra quá xa ngôi nhà của ông.

Cũng theo ông Ngọc, sau nhiều lần gia đình và tổ giám sát cộng đồng yêu cầu, ngày 25/7/2014, một người có tên là Bình, đại diện giám sát thi công mới chịu cung cấp hồ sơ thiết kế. Khi cầm hồ sơ trên tay, ông Ngọc phát hiện ra mặt cắt trục A-A tính từ điểm mép ngoài nền kho đến vùng ô nhiễm nhẹ có tổng chiều dài 13 m, trong khi khoảng cách thực tế chỉ khoảng 9m. Theo đó, nền nhà ông có một phần nằm trên vùng ô nhiễm nhẹ cần phải di dời để xử lý. Thế mà, đơn vị thi công lại dựng hàng rào tôn cách móng nhà ông tới 1m và khẳng định, nhà ông không nằm trong vùng ô nhiễm.

“Điều quan trọng nhất là liệu khu vực dưới móng nhà tôi có bị ô nhiễm không và tại sao bản thiết kế một đường, đơn vị thi công lại làm một nẻo. Tôi cho rằng, đơn vị thi công đã cố tình lờ đi việc xử lý trên nền nhà tôi để không phải đền bù và giảm khối lượng nhằm rút ruột công trình. Do đó, không chỉ vợ chồng tôi mà nhiều hộ xung quanh cũng đang rất hoang mang. Đề nghị đơn vị thi công làm đúng như hồ sơ thiết kế” – ông Ngọc kiến nghị.

Làm việc với PV, ông Bạch Hưng Cử, Phó chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường – Sở TN-MT tỉnh Nghệ An lại đưa ra một bản thiết kế thi công khác. Theo bản thiết kế này, nền nhà ông Ngọc nằm khá xa vùng phải xử lý. Ông Cử cho biết, bản thiết kế thi công ông Ngọc nhận được chưa phải là bản cuối cùng. Khi PV hỏi tại sao chủ đầu tư không công khai hồ sơ thiết kế ngay từ đầu cho ông Ngọc, ông Cử cho rằng, trách nhiệm này thuộc huyện, xã. “Hồ sơ ông Ngọc được cấp là hồ sơ trước lúc được chỉnh sửa. Có lẽ bên giám sát họ đã cấp nhầm. Nếu đây là hồ sơ cuối cùng thì khối lượng và diện tích xử lý phải lớn hơn (?)” – ông Cử cho biết.

Điều ông Cử biện hộ trái ngược với những gì chúng tôi được chứng kiến trên hiện trường: điểm thi công chỉ cách tường nhà ông Ngọc khoảng 1 m (!).

Về việc không công khai ngay từ đầu hồ sơ thiết kế chuẩn, mức độ độc hại..., dư luận cho rằng ẩn sau đó còn những điều khuất tất. Vậy đâu mới là hồ sơ thiết kế thi công, có hay không việc rút ruột công trình của đơn vị thi công, chủ đầu tư, đề nghị các cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ vấn đề, trấn an dư luận.