Giấc mơ lên bờ của người dân làng chài Nguyệt Đức sẽ sớm trở thành hiện thực, nếu chính quyền tỉnh Bắc Giang chủ động hơn trong việc hoàn thiện hồ sơ, quy trình theo hướng dẫn. Ảnh: Kiên Trung.
Được sử dụng quỹ đất 5% đất bãi sông
Theo ông Bùi Liên Sơn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở NN-PTNT tỉnh Bắc Giang), dự án sắp xếp, ổn định dân cư vùng thiên tai tại xã Vân Hà (huyện Việt Yên) chiếu theo nội dung Quyết định 257 (ngày 18/2/2016) phê duyệt Quy hoạch phòng chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình; Quyết định 429 ngày 21/4/2023 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định 257 là hoàn toàn có đủ cơ sở pháp lý.
Tại 2 Quyết định nói trên, trong Phụ lục III quy định: các khu vực dân cư tập trung hiện có được tồn tại, bảo vệ, được cải tạo, xây dựng mới công trình, nhà ở theo quy hoạch xây dựng, quy hoạch sử dụng đất; được sử dụng thêm một phần bãi sông để bố trí mặt bằng tái định cư cho các hộ dân nằm rải rác gần khu vực với diện tích không vượt quá 5% diện tích khu dân cư hiện có.
Ngoài ra, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn, chỉ đạo việc sửa chữa, cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới công trình nói trên theo quy định tại Điều 27 (Luật Đê điều); có phương án chủ động đảm bảo an toàn trong trường hợp xảy ra lũ lớn.
Bà Nguyễn Thị Thư, một trong số những hộ nghèo của làng vạn chài Nguyệt Đức đang trông chờ sớm được "lên bờ". Ảnh: Kiên Trung.
Theo ông Sơn, tại Phụ lục V (Quyết định số 257), có thể nghiên cứu xây dựng ở khu vực bãi sông Vân Hà - Tiên Sơn nằm ở vị trí K44+000 - K47+500 thuộc tỉnh Bắc Giang có diện tích 335 ha.
Xã Vân Hà có lịch sử hàng trăm năm thuộc khu vực trong đê, hiện hữu 4 khu dân cư với diện tích 72ha, trong đó Vân Hà nổi tiếng với các làng nghề truyền thống như rượu làng Vân. Tính toán cơ học, ông Sơn cho biết địa phương này được phép mở rộng khu dân cư tại chỗ tương ứng với 5% diện tích có khu dân cư tại chỗ (tương ứng 3,6ha). Ngoài ra, phần diện tích đất bãi sông còn lại (khoảng 259ha), Bắc Giang có thể quy hoạch mở rộng thêm 5%, tương ứng với gần 13ha.
Trong Đề án sắp xếp, ổn định dân cư vùng thiên tai đặc biệt khó khăn xã Vân Hà được UBND tỉnh Bắc Giang phê duyệt từ năm 2020, quy mô thực hiện dự án mở rộng khu dân cư này là 5ha, bố trí tại khu Đồng Săng, xã Vân Hà.
Cùng chung quan điểm, Trưởng phòng Quản lý đê điều (Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ NN-PTNT) Trần Công Tuyên cho biết, Quy hoạch PCL hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình được TTg Chính phủ phê duyệt tại QD 257, sửa đổi, bổ sung một số điều tại QĐ 429 đã quy định nội dung quản lý, sử dụng các khu vực bãi sông để vừa đảm bảo yêu cầu phòng, chống lũ vừa tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương ổn định đời sống dân cư hiện có ở các khu vực bãi sông và phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, tỉnh Bắc Giang hoàn toàn có thể căn cứ vào quy định của các Quyết định 257, 429 để triển khai thực hiện việc xắp xếp các khu dân cư ở bãi sông trên địa bàn, trong đó có khu vực Dự án.
“Tuy nhiên, để triển khai dự án, tỉnh Bắc Giang cần chi tiết các nội dung sử dụng bãi sông trên địa bàn (về vị trí, diện tích khu vực bãi được nghiên cứu xây dựng, vị trí, diện tích các khu dân cư hiện có và diện tích 5% mở rộng khu dân cư hiện có để tái định cư,…) trong Quy hoạch tỉnh. Quyết định 429 hướng dẫn, khi sử dụng bãi sông nơi chưa có công trình xây dựng để thực hiện các dự án đầu tư xây dựng công trình, nhà ở phải lập dự án đầu tư cụ thể, gửi Bộ NN-PTNT thẩm định các nội dung liên quan đến thoát lũ, an toàn đê điều, trình Thủ tướng Chính phủ theo đúng quy định tại Điều 26 Luật Đê điều” - ông Tuyên thông tin.
Cũng theo Trưởng phòng Quản lý đê điều, những sửa đổi trong Quyết định số 429 đã hỗ trợ tối đa cho các địa phương trong việc phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là khu vực ven sông, ven đê.
Quyết định 429 đã hướng dẫn các địa phương thuộc phạm vi quy hoạch phòng, chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình gồm 15 tỉnh, thành phố: Hòa Bình, Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên có các giải pháp phòng, chống lũ là sử dụng bãi sông.
Các địa phương được trao quyền chủ động trong việc sửa chữa, cải tạo, xây dựng mới công trình, nhà ở trong khu dân cư hiện có sẽ thuộc thẩm quyền (theo quy định tại Điều 27 Luật Đê điều) để từ đó ổn định đời sống người dân ở các khu vực này.
Đối với các khu dân cư hiện có dọc các hệ thống sông này nhưng chưa có trong quy định, UBND cấp tỉnh tổ chức xác định cụ thể vị trí, diện tích các khu vực dân cư tập trung hiện có được tồn tại, bảo vệ để đưa vào quy hoạch tỉnh và chịu trách nhiệm về số liệu, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Bắc Giang cần chủ động lập quy hoạch sử dụng đất bãi ven sông
Điểm mới của Quyết định 429 là cho phép các địa phương có thể điều chỉnh tăng diện tích xây dựng ở 1 bãi sông cụ thể vượt 5% nhưng phải khống chế tổng diện tích xây dựng của các bãi sông trên tuyến sông đó thuộc tỉnh không vượt quá 5% để đảm bảo thoát lũ và phải cụ thể hóa trong quy hoạch tỉnh.
Làng chài Nguyệt Đức chờ "lên bờ". Ảnh: Kiên Trung.
Các khu vực bãi sông còn lại được sử dụng cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội nhưng không được xây dựng công trình, nhà ở, trừ công trình quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 26 Luật Đê điều; không được tôn cao bãi sông hiện có.
Quyết định 429 đã tháo gỡ rất lớn cho các địa phương. Điều này vừa quản lý chặt chẽ, vừa giảm thiểu việc xây dựng vi phạm tràn lan như trước đây. Các địa phương phải quan tâm, cập nhật ngay Quyết định 429 vừa ban hành bởi nếu không sẽ lại vướng và khó khăn cho sự phát triển của địa phương.
Theo tìm hiểu của PV Báo Nông nghiệp Việt Nam, cũng tại xã Vân Hà, quá trình triển khai xây dựng công trình trường học, trụ sở UBND xã, trụ sở Công an xã (trên phạm vi đất bãi sông khu vực Vân Hà – Tiên Sơn), tỉnh Bắc Giang đã có văn bản gửi Bộ NN-PTNT thẩm định, sau đó trình và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.
Thời điểm hiện tại, Đề án di dời 139 hộ dân làng chài Nguyệt Đức ra khỏi vùng thiên tai chưa được Bắc Giang lập hồ sơ gửi Bộ NN-PTNT thẩm định đề án. Nếu địa phương này chủ động hơn trong việc đưa vào kế hoạch, quy hoạch sử dụng đất, từ đó gửi Bộ NN-PTNT thẩm định để trình xin ý kiến chấp thuận của Thủ tướng mà không “xé lẻ” như trên, chắc chắn sẽ giảm bớt được thời gian, quy trình để từ đó một dự án đầy cấp bách, nhân văn nói trên sớm được triển khai, đồng thời không mất thời gian của người đứng đầu Chính phủ!
Khu dân cư tập trung hiện có được tồn tại, bảo vệ phải đáp ứng một trong các tiêu chí sau: khu phố cổ, làng cổ theo quy định tại khoản 16 Điều 3 Luật Đê điều; diện tích nhỏ hơn 5 ha và có từ 400 người (hoặc 100 hộ) trở lên; diện tích lớn hơn 5 ha và có mật độ dân cư từ 80 người/ha (20 hộ/ha) trở lên, trong đó không được quy đổi khu vực có mật độ dân cư cao bù cho khu vực có mật độ dân cư thấp; có cao độ nền tự nhiên khu dân cư cao hơn mực nước lũ thiết kế đê.
Trong đó, diện tích xây dựng công trình, nhà ở mới và các hoạt động tôn cao bãi sông không vượt quá 15% diện tích bãi sông. Phần diện tích bãi sông còn lại được sử dụng cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm cả xây dựng hạ tầng kỹ thuật, công trình công cộng, nhưng không làm tôn cao bãi sông hiện có.
Các bãi sông được nghiên cứu xây dựng: Các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng công trình, nhà ở mới theo quy định chỉ được xem xét đối với một số khu vực mà chiều rộng bãi sông (khoảng cách từ chân đê đến mép bờ của sông) lớn hơn 500 m, vận tốc dòng chảy trên bãi tương ứng với lũ thiết kế nhỏ hơn 0,2 m/giây.
