Nuôi biển - Cộng đồng phải thay đổi để thích ứng: [Bài 4] Đau đầu bệnh nguy hiểm trên tôm hùm

Tôm hùm nuôi hao hụt cao

Ông Trần Minh Hiền, một người nuôi tôm hùm có thâm niên ở thôn Khải Lương, xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh (Khánh Hòa) cho biết, trong nghề nuôi tôm hùm, bà con rất lo lắng khi tôm bị dịch bệnh. Trong đó, bệnh đen mang và bệnh sữa rất nguy hiểm làm tôm chết rải rác hoặc hàng loạt, người nuôi thiệt hại kinh tế nặng nề.

Dấu hiệu nhận biết bệnh đen mang là mang của tôm từ màu trắng ngà chuyển sang màu nâu hoặc đen. Bệnh này hay xảy ra trên tôm thương phẩm. Còn tôm bị bệnh sữa sẽ biểu hiện giảm ăn, bỏ ăn, bơi lờ đờ. Khi tôm bị bệnh các đốt ở phần bụng tôm từ màu trắng chuyển sang màu đục, kèm dịch tiết như sữa. Bệnh xảy ra trên tôm nuôi từ nhỏ cho đến tôm đạt trọng lượng xuất bán.

Theo ông Nguyễn Minh Hiền, những năm qua nghề nuôi tôm hùm trên địa bàn gặp nhiều khó khăn, trong đó tôm nuôi có hiện tượng bị bệnh đen mang, bệnh sữa khiến tỷ lệ hao hụt cao. Đặc biệt vào năm ngoái và năm nay tôm bị bệnh sữa rất nhiều, tôm nuôi cỡ 1-2 lạng đều dính bệnh nên gây thiệt hại cho người nuôi.

Ông Nguyễn Văn Dư, một người dân ở xã An Hòa Hải, huyện Tuy An (Phú Yên) nuôi tôm tại khu vực Đầm Môn, xã Vạn Thạnh hơn 10 năm nay cũng cho rằng, từ năm 2017 đến nay, việc nuôi tôm hùm của bà con “rớt lên rớt xuống”. Ông không biết nguyên nhân từ đâu mà tôm nuôi thường xuyên bị dịch bệnh, tỷ lệ hao hụt thấp nhất từ 30-40%, còn hao hụt nhiều từ 50-70%, nhất là năm nay.

Do nuôi tôm hùm bông bị hao hụt nhiều nên nhiều năm nay gia đình ông Dư thả mỗi lứa trung bình từ 4-5 ngàn con không còn hiệu quả. “Từ năm 2017 đến nay gia đình thu hoạch tôm chẳng có lãi mấy mà chủ yếu huề vốn hoặc thua lỗ”, ông Dư than vãn.

Tương tự, ông Lê Văn Ninh, cũng ở xã An Hòa Hải nuôi tôm hùm ở khu vực Đầm Môn từ năm 2007 đến nay nhưng những năm gần đây nuôi tôm không hiệu quả. Ông Ninh cho biết, hiện mỗi năm gia đình ông thả từ 40-50 ngàn con tôm hùm bông và tôm xanh. Đối với tôm bông nuôi 18 tháng, còn tôm xanh nuôi 9-10 tháng là thu hoạch. Tuy nhiên đến ngày thu hoạch gia đình ông đều bị hao hụt từ 30-50% sản lượng mỗi lứa. Trong khi đó giá thức ăn tăng cao, đầu ra tiêu thụ bấp bênh nên gia đình ông thu hoạch không còn lãi nhiều như trước đây.

Cũng theo người nuôi tôm hùm ở khu vực Đầm Môn, từ đầu năm nay đến nay việc nuôi của bà con bị hao hụt rất cao do tôm bị dịch bệnh. Giá tôm thương phẩm lại ở mức thấp nên nhiều người thu hoạch thua lỗ nặng. Gia đình chị Võ Thị Kiều, ở thôn Đầm Môn là một trong số đó. Trong tháng 6 vừa qua, gia đình chị thu hoạch lứa tôm nuôi 7.000 con nhưng chỉ còn 1.000 con. Với giá tôm được thương lái thu mua chỉ 970 ngàn đồng/kg (loại 2) giảm hơn nửa so với năm ngoái, gia đình chị lỗ khoảng 700 triệu đồng.

Ông Lê Hoàng Vương, Chủ tịch UBND xã Vạn Thạnh cho biết, hiện mật độ lồng bè nuôi trồng thủy sản trên địa bàn dày đặc trên 27.000 lồng, vượt quá diện tích mặt nước được tỉnh quy hoạch vùng nuôi tạm thời. Bên cạnh đó do quá trình nuôi, người nuôi chưa quan tâm đến bảo vệ môi trường, không thu gom thức ăn dư thừa, rác sinh hoạt nên môi trường không đảm bảo, phát sinh dịch bệnh gây thiệt hại. Theo thống kê sơ bộ, việc nuôi tôm của bà con bị hao hụt cao từ 30-50%.

Khuyến cáo người nuôi chữa bệnh tôm theo phác đồ

Theo tìm hiểu chúng tôi, khi tôm bị bệnh sữa, người nuôi điều trị theo kinh nghiệm của mình, mỗi người mỗi ý mà chưa tuân thủ theo phác đồ điều trị của cơ quan chức năng đã được ban hành. Ông Trần Minh Hiền cho biết, bà con trong vùng thường chữa bệnh cho tôm bằng kinh nghiệm. Người chữa bệnh tôm bằng cách cho tôm ăn trộn thuốc tùm lum, có người không cho ăn. Tuy nhiên những cách chữa trị tôm hùm theo kinh nghiệm và tự phát không có căn cứ cơ sở khoa học đã không hiệu quả.

Tương tự, anh Lê Thanh Hải, người nuôi tôm hùm trong khu vực đầm Cù Mông thuộc xã Xuân Thịnh (thị xã Sông Cầu, Phú Yên) cho biết, khi dịch bệnh phát sinh trên tôm do môi trường nước bị ô nhiễm, mỗi người có mỗi cách xử lý khác nhau. Có người phòng bệnh cho tôm bằng cách trộn thuốc kháng sinh vào thức ăn. Thế nhưng thực tế cho thấy dù tôm đã được ăn thuốc kháng sinh nhưng khi nước ô nhiễm chúng cũng thể thoát được tử vong, trong khi thuốc kháng sinh làm cho con tôm chậm phát triển.

Riêng gia đình ông Hải phòng bệnh cho tôm bằng cách làm vệ sinh lồng kỹ lưỡng mỗi ngày. Khi làm vệ sinh lồng ông theo dõi sinh trưởng, phát triển của lũ tôm, nếu phát hiện có tôm bệnh là bắt ra ngay. Bên cạnh đó, những lúc uống rượu giải mỏi với những bạn nuôi trong vùng, ông thường lấy câu chuyện cần mang chất thải sau khi làm vệ sinh lồng tôm vào bờ xử lý để gìn giữ môi trường nguồn nước chung, giảm nguy cơ phát sinh dịch bệnh.

Bà Trần Thanh Thuý, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y Khánh Hòa cũng cho rằng, việc tôm hùm bị bệnh sữa và đỏ thân, người nuôi trị bệnh theo hiểu biết của mình nhưng không có hiệu quả

Mặc dù hàng năm để giúp người nuôi chủ động phòng, chống dịch bệnh, đơn vị đều tuyên truyền, tập huấn, giám sát tình hình dịch bệnh vùng nuôi. Từ đó hướng dẫn người nuôi thực hiện các biện pháp phòng bệnh tổng hợp như chọn con giống, ương nuôi, san thưa mật độ nuôi, chăm sóc và quản lý thủy sản nuôi…Cùng với đó đơn vị sử dụng các số liệu định kỳ về quan trắc môi trường và dịch bệnh của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III, Chi cục Thủy sản để làm bản tin thông báo cho người nuôi chủ động ứng phó. Tuy nhiên người nuôi vẫn còn tình trạng điều trị tôm bị bệnh sữa theo ý của mình, không theo khuyến cáo.

Theo bà Thúy, đối với bệnh sữa trên tôm hùm, đỏ thân đã có phác đồ điều trị được ban hành theo tại phụ lục V, Thông tư 04/2016/TT-BNNPTNT ngày 10/5/2016 của Bộ NN-PTNT và giải pháp kỹ thuật điều trị bênh sữa và đỏ thân trên tôm hùm nuôi lồng của Viện nghiên Nuôi trồng Thủy sản III đã được Bộ NN-PTNT công nhận (số TBKT 03-02:2017/BNNPTNT). Vì vậy, người nuôi cần tuân thủ để điều trị tôm bị bệnh sữa và đỏ thân trên tôm hùm nuôi lồng được hiệu quả.

Bà Trần Thanh Thúy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y Khánh Hòa: “Khi tôm hùm xảy ra dịch bệnh hoặc có hiện tượng chết nhiều, người nuôi cần quan sát 3 yếu tố cơ bản: sức khỏe tôm đang nuôi, môi trường vùng nuôi, dự đoán tác nhân gây bệnh (dấu hiệu bệnh lý). Từ đó, người nuôi xử lý ngay việc thu gom xác tôm chết và cách ly tôm khỏe mạnh. Đặc biệt, người nuôi phải báo ngay cho nhân viên thú y xã và cơ quan quản lý chuyên môn để được hướng dẫn và xử lý kịp thời để hạn chế thiệt hại. Bên cạnh đó, trong nuôi trồng thủy sản người nuôi phải luôn đề cao phòng bệnh là chính còn chữa bệnh chỉ là giải pháp tình thế”.