Nuôi biển - Cộng đồng phải thay đổi để thích ứng: [Bài 7] Giải pháp phòng bệnh trên thủy sản nuôi

Khuyến cáo phòng bệnh trên thủy sản

Theo Cục Thú y (Bộ NN-PTNT), hàng năm trong các giai đoạn chuyển mùa ở nước ta đều xảy ra hiện tượng tôm hùm, nghêu ngao, tôm nước lợ nuôi quảng canh và một số đối tượng nuôi biển khác bị chết, với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Tuy nhiên nguyên nhân chủ yếu đối với nuôi tôm hùm, nghêu ngao…là thả với mật độ dày, vượt quá quy hoạch của các địa phương và không tuân thủ quy trình nuôi, môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Cùng với đó tác động biến đổi khí hậu, mưa bão, lũ lụt…làm cho môi trường sống của tôm hùm và các đối tượng nuôi biển bị thay đổi đột ngột.

Bên cạnh đó, một số dịch bệnh nguy hiểm như bệnh sữa, đỏ đuôi trên tôm hùm, ký sinh trùng perkinsus trên nhuyễn thể, bệnh nguy hiểm trên cá…cũng thường xuyên xuất hiện, gây thiệt hại cho người nuôi. Trong khi đó công tác vệ sinh, khử trùng lồng bè nuôi, bãi nuôi gặp nhiều khó khăn, công tác giám sát chủ động, lấy mẫu, xét nghiệm để dự báo, cảnh báo dịch còn hạn chế do thiếu nhân lực, kinh phí…

Theo khuyến cáo Cục Thú ý trong công tác phòng bệnh trên thủy sản nuôi việc đầu tiên, người nuôi cần chọn vị trí nuôi, neo đặt lồng bè thích hợp, tránh vùng nước bị ô nhiễm hoặc có nguy cơ ô nhiễm cao. Cùng với đó chọn con giống khỏe mạnh, không có xây xát, không bị dị hình, không mang mầm bệnh, không thả mật độ quá dày. Con giống nhập khẩu phải được kiểm dịch theo quy định.

Các địa phương cần phát triển đào tạo nguồn nhân lực, kỹ thuật cho các trại nuôi, đồng thời hướng dẫn người nuôi tuân thủ quy hoạch vùng nuôi của địa phương, tuân thủ quy trình nuôi và các biện pháp đảm bảo an toàn sinh học trong hoạt động nuôi trồng thủy sản. Tăng cường công tác giám sát dịch bệnh (cả giám sát bị động và chủ động), đồng thời thực hiện khai báo cho cơ quan có thẩm quyền và chuyên môn thú y khi có sự cố xảy ra.

Người nuôi không sử dụng thức ăn (cá vụn, cá tạp) đã ươn, thối. Nguồn thức ăn tươi sống phải được kiểm soát, quản lý, xử lý đảm bảo không làm lây lan dịch bệnh và ô nhiễm nguồn nước do thức ăn thừa gây ra.

Trong quá trình nuôi phải thường xuyên kiểm tra các yếu tố môi trường, vệ sinh lồng bè, lưu thông dòng chảy, đảm bảo oxy hòa tan. Khi môi trường thay đổi, nước biển nhớt hoặc có váng, người nuôi cần có biện pháp vệ sinh, phòng bệnh ngay. Người nuôi sử dụng thuốc và hóa chất phù hợp để phòng ngừa bệnh cũng là phương pháp hiệu quả. Ngoài ra, các hộ nuôi có thể treo túi thuốc tím đầu dòng chảy định kỳ, cũng là phương pháp tốt giúp hạn chế bệnh cho cá nuôi.

Đồng thời cần tăng cường dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất vào khẩu phần ăn cho cá, giúp cá khỏe và tăng sức đề kháng chống lại các yếu tố bất lợi của môi trường và tác nhân gây hại.

Khi phát hiện đối tượng nuôi chết do dịch bệnh, người nuôi cần vớt đối tượng chết ra khỏi lồng bè để xử lý theo quy đinh, không vứt xác ra khu vực nuôi để tránh lây lan dịch bệnh ra môi trường bên ngoài. Đồng thời báo cho các cơ quan chức năng xử lý, hạn chế dịch bệnh lây lan.

Giải pháp điều trị bệnh sữa, đỏ thân trên tôm hùm

Về điều trị bệnh sữa, đỏ thân trên tôm hùm đã được Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III đưa ra giải pháp kỹ thuật. Theo đó điều trị tôm hùm theo giải pháp này tỷ lệ tôm khỏi bệnh từ 91,1%-92,5% (đối với bệnh sữa) và từ 81,7%-87,0% (bệnh đỏ thân). Giải pháp này đã được Tổng cục Thủy sản (Bộ NN-PTNT) có Quyết định công nhận tiến bộ kỹ thuật và ban hành năm 2017, do đó người nuôi cần áp dụng để điều trị khi tôm còn ăn được thức ăn.

Cụ thể, khi phát hiện tôm hùm nuôi bị bệnh sữa (tôm hoạt động kém, giảm ăn, các đốt và cơ thịt ở phần bụng trắng đục, dịch tiết cơ thể bao gồm cả máu có màu trắng đục như sữa và khó đông) người nuôi cần tiến hành điều trị theo các bước như sau.

Bước 1, người nuôi cần tách và tiêu hủy các cá thể tôm bị bệnh nặng, chỉ giữ lại những cá thể tôm còn ăn được thức ăn để tiến hành điều trị. Bước 2, cho tôm ăn thức ăn trộn với kháng sinh tetracyclin có bổ sung hoạt chất sinh học và chất kết dính. Việc thực hiện công việc này theo thứ tự sau: Chọn thức ăn tươi sống như cá liệt, cá sơn, cá mối…rồi cắt thức ăn thành từng miếng nhỏ phù hợp cỡ miệng tôm hùm theo từng giai đoạn tôm nuôi. Lưu ý rửa thức ăn bằng thuốc tím nồng độ 2-3 ppm và để ráo thức ăn trong 10 phút trước khi cắt thành miếng nhỏ.

Sau đó, trộn thức ăn thức ăn đã được cắt thành các miếng nhỏ với thuốc kháng sinh Tetracyclin (dùng trong thú y thủy sản), hoạt chất sinh học (MOS) và chất kết dính (Binder) theo tỷ lệ 5,0g kháng sinh +5,0g hoạt chất sinh học + 5,0g chất kết dính/1 kg thức ăn. Tiến hành cho tôm ăn thức ăn đã được trộn thuốc liên tục trong 7 ngày, mỗi ngày 1 lần vào 17-18 giờ.

Sau 7 ngày dùng thuốc, nếu thấy tôm vẫn còn bệnh thì tiếp tục cho tôm ăn thức ăn có trộn thuốc trong vòng 3 ngày, mỗi ngày 1 lần vào lúc 17-18 giờ (trộn thức ăn như bước 2 nhưng giảm một nửa lượng kháng sinh tetracyclin: tỷ lệ 2,5g/1 kg thức ăn). Lưu ý tách những cá thể bị bệnh nặng ra khỏi lồng nuôi như bước 1.

Bước 3 cho tôm ăn thức ăn bổ sung chế phẩm và hoạt chất sinh học (tiến hành ngay sau khi kết thúc bước 2). Cụ thể, người nuôi trộn thức ăn (thức ăn đã được xử lý như bước 2) với chế phẩm sinh học, hoạt chất sinh học (MOS) và chất kết dính (Binder) theo tỷ lệ: 5,0g chế phẩm sinh học + 500g hoạt chất sinh học + 5,0g chất kết dính/1 kg thức ăn. Sau đó, cho tôm ăn thức ăn đã được trộn chế phẩm và hoạt chất sinh học liên tục trong vòng 7-10 ngày, mỗi ngày 1 lần vào lúc 17 - 18 giờ.

Người nuôi lưu ý, chỉ thu hoạch tôm sau ít nhất 22 ngày sử dụng kháng sinh tetracyclin để điều trị bệnh sữa trên tôm hùm nuôi lồng. Về điều trị bệnh đỏ thân (tôm hoạt động không nhanh nhẹn, thường tách riêng khỏi quần đàn trong lồng nuôi, có màu đỏ sẫm ở giáp đầu ngực và vùng bụng, các khớp đôi chân bò rời ra, đôi râu xúc tu 2 dễ gãy) được tiến hành điều trị theo các bước sau.

Bước 1, người nuôi tách và tiêu hủy các cá thể bị bệnh nặng, chỉ giữ lại những cá thể còn ăn được thức ăn để tiến hành điều trị. Bước 2 cho tôm ăn thức ăn trộn với kháng sinh doxycyclin có bổ sung hoạt chất sinh học và chất kết dính. Cụ thể, đầu tiên chọn thức ăn tươi sống (cá liệt, cá sơn, cá mối,...) và cắt thức ăn thành từng miếng nhỏ phù hợp cỡ miệng tôm hùm theo từng giai đoạn tôm nuôi. Lưu ý rửa thức ăn bằng thuốc tím nồng độ 2-3 ppm và để ráo thức ăn trong 10 phút trước khi cắt thành miếng nhỏ.

Sau đó, thức ăn đã được cắt thành các miếng nhỏ trộn với kháng sinh doxycyclin (dùng trong thú y thủy sản), hoạt chất sinh học (MOS) và chất kết dính (Binder) theo tỷ lệ 2,5g kháng sinh +5,0g hoạt chất sinh học +5,0g chất kết dính/1 kg thức ăn. Tiếp đến cho tôm ăn thức ăn đã được trộn thuốc liên tục trong 7 ngày, mỗi ngày 1 lần vào lúc 17-18 giờ.

Sau 7 ngày dùng thuốc, nếu thấy tôm vẫn còn bệnh người nuôi tiếp tục cho tôm ăn thức ăn đã được trộn thuốc trong vòng 3 ngày, mỗi ngày 1 lần vào lúc 17-18 giờ (trộn thức ăn như bước 2 nhưng giảm một nửa lượng kháng sinh doxycyclin: tỷ lệ 1,25g/ 1 kg thức ăn). Lưu ý tách những cá thể bị bệnh nặng ra khỏi lồng nuôi tương tự như cách thực hiện ở bước 1.

Bước 3, người nuôi cho tôm ăn thức ăn bổ sung chế phẩm và hoạt chất sinh học (tiến hành ngay sau khi kết thúc bước 2). Việc thực hiện như sau: Trộn thức ăn thức ăn đã được xử lý như bước 2) với chế phẩm sinh học, hoạt chất sinh học (MOS) và chất kết dính (Binder) theo tỷ lệ: 5,0g chế phẩm sinh học + 500g hoạt chất sinh học +5,0g chất kết dính/1 kg thức ăn. Sau đó cho tôm ăn thức ăn đã được trộn chế phẩm và hoạt chất sinh học liên tục trong vòng 7-10 ngày, mỗi ngày 1 lần vào lúc 17-18 giờ.

Lưu ý người nuôi chỉ thu hoạch tôm  sau ít nhất 14 ngày sử dụng kháng sinh doxycyclin để điều trị bệnh đỏ thân trên tôm hùm nuôi lồng.

Theo Cục Thú y, đối với tôm hùm, cá biển nuôi lồng, để hạn chế dịch bệnh, người nuôi phải giảm mật độ nuôi, thực hiện theo đúng quy trình nuôi do Tổng cục Thủy sản và các cơ quan quản lý, Viện nghiên cứu hướng dẫn. Trong quá trình nuôi phải kiểm soát chất lượng thức ăn, không để thức ăn dư thừa nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và trung gian truyền bệnh. Riêng nuôi cá biển khuyến khích sử dụng vacxin với các loại đã được cấp phép lưu hành để phòng dịch bệnh.