Sau khi thuỷ điện Bắc Cuông tích nước, suối Nặm Luông như một dòng sông. Ảnh: H.Đ
Mất đất canh tác vì thuỷ điện dâng nước
Tại bản Đao, xã Xuân Hòa (huyện Bảo Yên, Lào Cai), nhiều hộ dân hết sức bức xúc khi nhắc tới thuỷ điện Bắc Cuông của Công ty Cổ phần Năng lượng Phúc Thái. Quý IV/2019, thủy điện Bắc Cuông bắt đầu tích nước để vận hành thử nghiệm. Cũng từ lúc này, người dân bản Đao bắt đầu lĩnh hậu quả của thuỷ điện bởi nước suối dâng cao gây ngập úng, sạt lở đất canh tác đặc biệt là khu vực gần suối Nặm Luông.
Ông Cổ Văn Hà, người dân bản Đao (huyện Bảo Yên, Lào Cai) cho biết, gia đình tôi đã sinh sống ở đây nhiều năm. Khi họ bắt đầu cắm mốc làm thuỷ điện, họ nói nước suối chỉ lên mấp mé, bà con vẫn lội sang ruộng canh tác bình thường, không ảnh hưởng gì. Đến khi thuỷ điện xây xong, nước ngập trắng trông suối cứ như một dòng sông. Cứ đến mùa lũ, nước tràn lên mặt ruộng dân chúng tôi không trồng cấy được gì. Đến bây giờ, đất tiếp tục sạt lở xung quanh ăn vào cả ruộng, lấy đâu đất canh tác.
Khi không trồng được lúa, người dân bản Đao chuyển sang trồng ngô. Thế nhưng, với việc nước lên xuống thất thường ngô cũng không sống nổi, mưa lũ đến thì coi như mất trắng. May mắn, ngô có hạt lưa thưa thì thu hoạch cũng chỉ để cho trâu bò ăn. Trong khi đó, đời sống người dân bản Đao phụ thuộc vào nông nghiệp; trồng cấy là một phần để duy trì cuộc sống.
"Chúng tôi cùng 28 hộ dân thiệt hại phản ánh rất nhiều lần lên thuỷ điện nhưng đến nay không được giải quyết. Các ban ngành đến kiểm tra, rồi thuỷ điện cũng hứa hết lần này đến lần khác nhưng sau họ lật mặt nói dân vi phạm vào lòng hồ của họ", ông Hà nói.
Ông Nguyễn Văn Huyền, người dân bản Đao cho hay, trước khi thuỷ điện Bắc Cuông được xây dựng, họ nói thuỷ điện không ảnh hưởng gì. Thế mà, nay muốn qua suối tôi phải đi thuyền. Thuỷ điện dâng nước lên, rồi rút xuống nhiều lần làm đất ruộng bên bờ suối lỏng dần, sạt sụt, nguy hiểm, ảnh hưởng đất canh tác của người dân.
Một trong những lần thuỷ điện Bắc Cuông dâng nước gây ngập úng đất canh tác của người dân bản Đao. Ảnh: T.L
Gây thiệt hại cho dân, thuỷ điện Bắc Cuông vẫn không cầu thị?
Ông Hoàng Ngọc Kiều, Trưởng thôn bản Đao (xã Xuân Hoà, huyện Bảo Yên) cho biết, thuỷ điện Bắc Cuông dâng nước gây sạt lở đất canh tác, vừa gây ngập úng khiến lúa chết hết. Vào tháng 7-8 thường xuyên nước ngập tràn mặt ruộng. Từ khi thuỷ điện Bắc Cuông dâng nước hầu như đất canh của người dân thôn bản Đao đều bị ảnh hưởng và để không cho đến nay, rất lãng phí vì không thể trồng cấy được gì.
"Khi sự việc xảy ra, người dân chúng tôi cũng đã đàm phán với bên thuỷ điện 4 lần, rồi gửi đơn lên xã, lên huyện nhưng không có hồi âm khiến người dân bản Đao rất bức xúc", ông Hoàng Ngọc Kiều nói.
Cũng theo người dân và chính quyền địa phương thì việc thuỷ điện Bắc Cuông có nhiều lần làm việc nhưng không ký biên bản và thể hiện thái độ không cầu thị. Thậm chí nội dung này nêu rõ trong nhiều văn bản của chính quyền địa phương, "nhà máy thủy điện Bắc Cuông chưa thực sự có tinh thần cầu thị, phối hợp để giải quyết, trong quá trình giải quyết chưa thực sự có trách nhiệm cao".
Liên quan sự việc, ông Hoàng Văn Nhâm, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Hòa cho biết, theo thống kê của UBND xã Xuân Hòa, khi thuỷ điện Bắc Cuông dâng nước đã làm trên 17.976 m2 lúa, hoa màu của 28 hộ ở bản Đao bị ngập, 246 m đất sản xuất của người dân bị sạt lở, hơn 1.000 m2 bị ngập, hơn 2.000 cây quế và cây gỗ tạp của người dân bị ảnh hưởng… Hiện nay, xã tiếp tục cho rà soát, xác minh diện tích của người dân canh tác và diện tích trên sổ của thuỷ điện được cấp để đối chiếu.
Cũng theo người dân phản ánh, thuỷ điện Bắc Cuông đã đền bù những hộ nằm trong khu vực ảnh hưởng của thuỷ điện trừ người dân ở bản Đao. Và khi đề nghị cung cấp danh sách các hộ đã nhận đền bù và làm rõ các mốc cắm thì thuỷ điện lại quanh co, từ chối.
Khi PV làm việc với ông Hoàng Văn Nhâm, ông này bất ngờ thông tin thêm, thuỷ điện Bắc Cuông chuyển 30 triệu đồng cho xã để đền bù cho 28 hộ dân bản Đao. Tuy nhiên, xã sẽ lấy ý kiến người dân vì số tiền này quá nhỏ, không rõ thuỷ điện muốn đền bù sản lượng hằng năm hay đền bù một lần.
Theo tìm hiểu của PV, ông Nguyễn Việt Hà, Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Yên, UBND huyện đã có văn bản yêu cầu Công ty Cổ phần Năng lượng Phúc Thái (thủy điện Bắc Cuông) tích cực phối hợp với UBND xã Xuân Hòa tổ chức kiểm tra hồ sơ bồi thường giải phóng mặt bằng của dự án, tiến hành làm việc trực tiếp với từng hộ gia đình có đất trong phạm vi lòng hồ thuộc ranh giới dự án đã được cắm mốc trên thực địa để thống nhất, làm rõ khối lượng đã được bồi thường giải phóng mặt bằng. Trường hợp đã được giải phóng mặt bằng thì giải thích, chứng minh cho người dân được biết, thời gian hoàn thành xong trong tháng 8/2021.
Phối hợp với các hộ gia đình có đất, tài sản hoa mầu nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng của dự án nhưng bị ảnh hưởng do dâng nước lòng hồ, kiểm tra, đánh giá mức độ ảnh hưởng, thống nhất phương án khắc phục cho nhân dân (nếu có), thời gian hoàn thành xong trước ngày 15/9/2021.
Thế nhưng, thực tế cho đến nay sự việc vẫn giậm chân tại chỗ. Việc thuỷ điện Bắc Cuông phớt lờ những phản ánh, kiến nghị khiến người dân bản Đao hết sức bức xúc, ảnh hưởng tình hình an ninh trật tự địa phương.
Cũng tại huyện Bảo Yên (Lào Cai), ngoài sự việc của thủy điện Bắc Cuông thì việc thuỷ điện Phúc Long dâng nước gây sạt lở, nứt nhà dân ở tổ dân phố 2A, thị trấn Phố Ràng cho đến nay cũng chưa được giải quyết.
