Vụ rút tiền trợ cấp BHXH ở Quảng Ninh: Án sơ thẩm bỏ lọt tội phạm?

Đây là lần đình chỉ thứ ba do vắng mặt các bị cáo có liên quan trực tiếp đến vụ án.
 

Bỏ lọt tội phạm?

Trước đó, tại phiên tòa ngày 14/9/2018, cũng do TAND Cấp cao thực hiện có triệu tập bà Phan Thị Nhàn nhưng bà Nhàn không có mặt. Vì vậy, bị cáo Đào Thị Ngọ không đồng ý mở phiên tòa. Bị cáo Ngọ cho rằng bà Nhàn liên quan đến số tiền 144 triệu đồng thanh toán ở BHXH thành phố Hạ Long. Vì vậy, nếu bà Nhàn không có mặt, bị cáo Ngọ không chứng minh được số tiền đó là do bà Nhàn trực tiếp thanh toán.

Trụ sở BHXH thành phố Hạ Long

Theo các luật sư, tòa án sơ thẩm ra bản án không căn cứ vào tài liệu chứng cứ đã được thẩm tra tại phiên tòa (lời khai của các bị cáo Khổng Đình Dương, Ngô Văn Hùng, Đào Thị Ngọ về bữa ăn với Phạm Văn Hải), bỏ qua kết quả tranh tụng, việc nghị án và tuyên án vi phạm Khoản 2 Điều 326 BLTTHS 2015.

Các luật sư tại phiên sơ thẩm băn khoăn do xét xử bỏ lọt người, lọt tội; đặc biệt là trường hợp bà Phan Thị Nhàn, cán bộ BHXH TP Hạ Long. Cụ thể, luật sư Lê Cao Long đã tranh luận tại phiên xét xử sơ thẩm như sau: “Nếu không có sự tiếp tay của một ai đó trong BHXH Hạ Long thì Ngọ có làm được không? Khẳng định là không. Chị Ngọ cũng khẳng định là chưa bao giờ nộp hồ sơ hay đến BHXH Hạ Long, tất cả qua Phan Thị Nhàn nhưng Nhàn lại bị bỏ lọt. Tại phiên tòa hôm nay Nhàn vắng mặt, không làm rõ được mối quan hệ giữa Ngọ và Nhàn. Việc chỉ quy kết cho một mình Ngọ là không khách quan, công bằng”.
 

Kết luận chồng chéo của cơ quan tố tụng

Như NNVN đã phản ánh, trong hai ngày 5 và 6/3/2018, TAND tỉnh Quảng Ninh do thẩm phán Dương Trọng Quang, chủ tọa phiên tòa, đã xét xử sơ thẩm vụ án hình sự thụ lý số 126/2017/HSST ngày 20/10/2017 theo Quyết định đưa vụ án ra xét xử số 164/2017/HSST-QĐ ngày 11/12/2017 đối với 11 bị cáo có hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ để thanh toán tiền BHXH.

TAND tỉnh Quảng Ninh tuyên Đào Thị Ngọ 16 năm tù; Khổng Đình Dương 13 năm tù; Vũ Văn Phượng 8 năm tù; Ngô Văn Hùng 36 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 60 tháng từ ngày tuyên án sơ thẩm; Nguyễn Văn Đề 5 năm tù; Phạm Văn Hải 5 năm tù… Các bị cáo còn lại chịu nhiều mức án khác nhau.

Đối tượng Đào Thị Ngọ (trái) và Khổng Đình Dương (phải) tại cơ quan điều tra tỉnh Quảng Ninh

Bị cáo Phạm Văn Hải kháng nghị vì chỉ có một bữa ăn trưa ông Hải có mặt, 3 cơ quan tố tụng tỉnh Quảng Ninh đưa ra kết luận khác nhau, chồng chéo nhau. Công an kết luận “vì vụ lợi”, Viện Kiểm sát kết luận “vì vụ lợi và cá nhân”, còn Tòa án kết luận “Vì nể nang”. Cả 3 cơ quan tiến hành tố tụng ở cấp sơ thẩm đều dựa theo suy đoán chủ quan, không có chứng cứ, mỗi cơ quan đưa ra kết luận một kiểu, thiếu thống nhất, mâu thuẫn với nhau và vi phạm nghiêm trọng Nguyên tắc suy đoán vô tội (Điều 13 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015). Toàn bộ quá trình điều tra, truy tố, xét xử, Phạm Văn Hải đều khai: “Tôi không nhận bồi dưỡng vật chất gì, chỉ có một lần được Hùng mời đi ăn cơm tại bè xã Đồng Rui, hôm đó có Hùng, tôi, Ngọ, Dương và Nhàn cán bộ BHXH Hạ Long”.

Tại phiên tòa, Hải khai việc ký xác nhận nơi cư trú 22 đơn cho Vũ Văn Phượng do nhìn thấy chữ viết của Ngô Văn Hùng (khi đó là Trưởng Công an xã Đồng Rui), tin tưởng nên ký, không có tư lợi gì nên không phạm tội.

Luật sư Vũ Quang Ninh - Cty luật Vũ Anh (Đoàn luật sư Quảng Ninh) cho biết: “Điều 356 BLHS đòi hỏi cơ quan tiến hành tố tụng phải xác định chính xác động cơ của người bị nghi là có tội vì vụ lợi, vì vật chất, tiền bạc, hay vì động cơ cá nhân khác, phi vật chất, để tạo uy, tạo ân, ra oai, trả thù, trả ơn, để nổi danh với người khác… bằng chứng cứ khách quan, chứ không phải bằng suy đoán chủ quan theo hướng có tội”.

Như thế, có thể thấy rằng, cấp sơ thẩm còn thiếu chứng cứ, chứng minh, ông Hải “vì vụ lợi” hoặc “vì động cơ cá nhân khác” khi ký xác nhận nơi cư trú cho những người lao động có nhu cầu lĩnh BHXH 1 lần. Vì vậy, không có đủ cơ sở để kết tội ông Hải lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.
 

Gán lỗi cố ý trực tiếp cho bị cáo?

TAND tỉnh Quảng Ninh trong phiên sơ thẩm ngày 6/3/2018 nhận định: “Phạm Văn Hải đã vì nể nang Hùng, Phượng mà xác nhận khống vào các đơn đề nghị”, từ đó kết luận Phạm Văn Hải phạm tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, quy định tại khoản 3 Điều 281 Bộ luật Hình sự. Cty luật Vũ Anh (Đoàn luật sư Quảng Ninh) cho rằng: Đây là kết luận không đúng với tài liệu, hồ sơ vụ án và chứng cứ đã thẩm tra tại phiên tòa công khai.

Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định, người bị buộc tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ tại Điều 356 phải có lỗi cố ý trực tiếp, phải nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc để mặc cho hậu quả xảy ra mà vẫn làm thì mới phạm tội. Ông Hải thấy chữ viết của ông Hùng là Trưởng công an xã trên các đơn đề nghị thanh toán BHXH 1 lần về nơi cư trú, tin tưởng vào sự trung thực của cán bộ tham mưu nên ký xác nhận, ông Hải không được cho biết những người đó không cư trú tại xã Đồng Rui. Điều này cũng được chính ông Hùng xác nhận tại phiên xử sơ thẩm ngày 6/3/2018.

Từ đó, đại diện Cty luật Vũ Anh bày tỏ: Thứ nhất, căn cứ tại Điều 9 BLHS 1999, ông Hải không có lỗi cố ý trực tiếp. Lỗi của ông Hải nếu có chỉ là vô ý do thiếu kiểm tra, đối chiếu, do tin vào cấp dưới. Thứ hai, việc làm của ông Hải không chứa lỗi cố ý nên không cấu thành tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ quy định tại Điều 356 BLHS 2015.