Dự án phát triển bò Mông đầy tai tiếng ở Bắc Kạn: [Bài 2] Những hợp tác xã điêu đứng

Giám đốc HTX vướng nợ nần

Dự án Đầu tư xây dựng trung tâm bảo tồn gen và phát triển giống bò Mông triển khai tại xã Quảng Chu (huyện Chợ Mới) từ năm 2017.

Tuy nhiên dự án chậm tiến độ, nhiều hạng mục không thực hiện đã gây ra vô vàn hệ lụy. Trong những ngày tìm hiểu thực trạng dự án này, phóng viên tận mắt thấy những hệ lụy vẫn còn dai dẳng chưa được giải quyết dứt điểm.

Thực hiện dự án này, phía Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển bò Mông Việt Nam (Công ty) đã phối hợp với chính quyền địa phương vận động người dân thành lập 10 hợp tác xã (HTX) vệ tinh tham gia liên kết nuôi bò Mông.

Tham gia liên kết này, các HTX trồng cỏ, làm chuồng trại, dự án sẽ cung cấp giống để nuôi. Thấy dự án triển khai quy mô lớn, được quảng cáo là đầu tư bài bản nên nhiều HTX đã mạnh dạn vay vốn đầu tư. Nhưng sau đó dự án chậm tiến độ, hạng mục liên kết nuôi bò chưa thực hiện, giấc mộng đổi đời của nhiều người cũng tan thành mây khói.

Đến xã Quảng Chu bây giờ, tìm gặp được những giám đốc HTX đã từng tham gia liên kết với dự án không phải chuyện dễ. Ông Lưu Văn Duyên, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Chu cho biết, tất cả các HTX đã ngừng hoạt động từ lâu, có những giám đốc HTX đã đi làm thuê ở xa, hoặc nhiều người thì chuyển sang làm việc khác. Hầu hết các HTX đã giải thể, chỉ còn lại một HTX trên thực tế vẫn tồn tại nhưng không có hoạt động gì trong nhiều năm nay.

HTX số 1 được thành lập năm 2017 với 8 thành viên, để thành lập được HTX, giám đốc Nông Văn Quân phải đi vận động từng hộ ở gần nhà. Sau khi thành lập, HTX được phía Công ty cam kết hỗ trợ 50 con bò. Để được nhận bò, HTX phải xây dựng vùng trồng cỏ khoảng 5ha, xây dựng chuồng trại quy mô phù hợp để nuôi.

Ở vùng quê còn khó khăn này, khi tham gia liên kết với dự án, các thành viên HTX phấn khởi, hy vọng chẳng bao lâu sẽ có thêm kế sinh nhai, nhưng mọi thứ sụp đổ khi chờ mãi không thấy con bò nào. HTX đã gom đủ 5ha đất của các thành viên và thuê thêm của người dân, đã trồng được 3ha, đã làm xong nền chuồng trại.

Anh Nông Văn Quân, Giám đốc HTX số 1 cho biết, ngoài vốn tự có anh phải vay của Liên minh HTX tỉnh Bắc Kạn 100 triệu đồng để mua vật liệu làm chuồng trại, trồng cỏ, mua phân bón, thuê thêm nhân công, nay dự án không triển khai bản thân phải vay mượn khắp nơi để trả nợ.

“Dự án bảo tồn gen và phát triển bò Mông nói thành lập HTX vệ tinh và họ có cam kết cho 50 con bò về nuôi, sau đó những con bê đẻ ra phía Công ty sẽ mua để mở rộng dự án, còn con mẹ sẽ để HTX tiếp tục nuôi, mới đầu nghe thấy hợp lý nên tham gia. Sau đó phía Công ty yêu cầu nộp sổ đỏ (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) để chứng minh đã có đủ đất trồng cỏ. HTX đã nộp 7 sổ đỏ phô tô có công chứng cho phía Công ty, đáp ứng đầy đủ yêu cầu để được nhận bò về nuôi”, anh Quân cho biết thêm.

"Hiện nay  HTX chưa giải thể, nhưng không hoạt động gì do chưa giải quyết xong những vướng mắc tồn tại suốt thời gian qua. Không tham gia dự án cuộc sống đã vất vả, nay phải vay tiền nhiều nơi để trả nợ. Từ lúc thành lập HTX đến nay, phía Công ty chỉ cho duy nhất 7 tạ giống cỏ voi, 7 sổ đỏ phô tô công chứng Công ty cũng chưa trả", anh Quân rầu rĩ nói.

Với 3ha cỏ voi đã trồng, bây giờ không dùng vào việc gì, đầu tư nuôi bò thì không có vốn, nhổ đi cũng không xong vì phải thuê máy xúc về đào nhưng không có tiền nên đất đai bỏ hoang nhiều năm nay

Tán gia bại sản vì dự án

Tham gia thành lập HTX vệ tinh cho dự án từ những ngày đầu, ông Nông Văn Lợi, Giám đốc HTX số 7 cũng trong tình cảnh tiến thoái lưỡng nan. Lúc đầu Công ty yêu cầu các HTX phải tự đầu tư xây dựng chuồng trại, mở rộng mặt bằng và thực hiện trồng cỏ để nhân giống. Công ty hứa hẹn sau khi thực hiện đầy đủ những nội dung này sẽ giao 50 con bò giống.

Sau đó ông Lợi cùng các HTX viên đã vay tiền đầu tư, tổng số tiền lên đến hàng trăm triệu đồng. Số tiền này đã đầu tư xây dựng chuồng trại, thuê nhân công làm đất, trồng cỏ.

Trong tâm trạng chán nản, ông Lợi cho biết, khi mới triển khai, Công ty mở lớp tập huấn, đưa đi tham quan mô hình ở địa phương khác nên rất tin tưởng ai ngờ bây giờ lại trở thành con nợ. Sau khi xây dựng chuồng trại, trồng cỏ, 3 năm sau không có bò, lại nợ nần nên gia đình đành chuyển sang nuôi dê, diện tích trồng cỏ thì nhổ đi trồng cây khác. Giấc mộng đổi đời không thành, kinh tế gia đình kiệt quệ.

Tại HTX số 9, ông Dương Văn Thư cũng đã thế chấp sổ đỏ để vay ngân hàng 350 triệu đồng, ngoài ra còn vay thêm gần 100 triệu đồng từ nguồn quỹ của Liên minh HTX tỉnh Bắc Kạn. Quy mô thực hiện trên 2,5ha, gồm chuồng trại, mặt bằng chăn thả và diện tích trồng cỏ. Nay dự án không triển khai, ông Thư cũng vướng cảnh nợ nần chồng chất.  

Liên quán đến dự án này, trường hợp của ông Ngô Thế Khôi, xã Thanh Thịnh (huyện Chợ Mới) có lẽ là người đau xót nhất. Thời điểm đó, ông Khôi đang là cán bộ địa chính xã Quảng Chu, khi biết dự án thực hiện liên kết nuôi bò nên đã vận động nhiều người thân trong gia đình thành lập HTX số 8.

Bản thân gia đình cũng vay ngân hàng để đầu tư, bây giờ tài sản có nguy cơ mất hết. Nợ nần chồng chất, anh Khôi phải bỏ việc ở xã từ năm 2021, nguy cơ không có nhà để ở.

Thông  tin với phóng viên, lãnh đạo UBND xã Quảng Chu cho biết, hiện nay các HTX đã không hoạt động nhiều năm nay. Dự án triển khai trên địa bàn xã nhưng không có đóng góp cho phát triển kinh tế tại địa phương. Nhiều người tham gia hợp tác xã liên kết với Công ty vướng cảnh nợ nần, cuộc sống gặp nhiều khó khăn.

Do dự án triển khai chậm tiến độ, năng lực nhà đầu tư không đảm bảo, mới đây Văn phòng các công trình trọng điểm cấp Nhà nước (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã thông báo tạm dừng thực hiện dự án này. Trong đó có tạm dừng dự án “Ứng dụng công nghệ phát triển bò thịt chất lượng cao thành hàng hóa theo chuỗi giá trị ở miền núi phía Bắc” do Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển bò Mông Việt Nam chủ trì thực hiện.

UBND tỉnh Bắc Kạn cũng nhận định, trong quá trình thực hiện dự án địa phương đã tạo điều kiện cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển bò Mông Việt Nam tiếp cận đất đai, được miễn tiền thuê đất. Tuy nhiên, đến nay dự án này không đạt được các mục tiêu đã đề ra theo quyết định chủ trương đầu tư đã ban hành.

Ngày 22/12/2023, UBND tỉnh Bắc Kạn cũng đã hành văn bản số 868/UBND-GTCNXD gửi Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị xử lý dứt điểm dự án đang triển khai tại xã Quảng Chu (huyện Chợ Mới).