* Xin cho biết nguyên nhân và cách điều trị bệnh mề đay?
Nguyễn Thị Lân, Bắc Sơn, Kim Bôi, Hòa Bình
Theo thông tin của mạng Y học cổ truyền thì mề đay là một loại bệnh dị ứng ngoài da. Trước đây nhiều nhà nghiên cứu cho rằng mề đay là một loại bệnh dinh dưỡng, nhưng từ khi Vidal chú trọng đến hiện tượng quá cảm ứng gây nên mề đay và nhất là sau khi tìm ra thuốc tổng hợp kháng Histamin trị khỏi nhiều trường hợp mề đay thì mề đay lại được liệt vào loại các bệnh dị ứng. Mề đay là một trong những bệnh ngoài da phổ biến tiến triển theo 2 thể bệnh khác nhau: thể cấp tính không khó khăn trong tìm hiểu nguyên nhân và điều trị, thể mạn tính ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt và lao động, có khi kèm theo biến chứng nặng và nhiều trường hợp không tìm được nguyên nhân.
Đông y đã đề cập đến chứng mề đay dưới nhiều tên gọi khác nhau: Phong Chẩn, Ẩn Chẩn, Phong Tao, Ẩn Chẩn Tao bệnh, Phong Tao Tường, Phong Bồi Lội, Phong Sào Ẩn Chẩn, Xích Chẩn, Phong Ám, Dịch Ngật Sang, Bạch Bà Mạc, Phong Lữu Chẩn, Quỷ Phạn Ngật, Tầm Ma Chẩn. Dân gian quen gọi là mẩn tịt, phong ngứa… Nguyên nhân: Yếu tố cơ địa dị ứng (nhạy cảm với các dị ứng nguyên, như thức ăn tanh cua cá tôm sò ốc hến, đồ hộp, thịt bò, thịt gà, các loại thuốc kháng sinh, an thần, hạ nhiệt, giảm đau..., các loại huyết thanh, các loại thảo mộc như lá cây, hoa, các ổ nhiễm khuẩn, các loại ký sinh trùng đường ruột, do khí hậu thời tiết, hoá chất...) hoặc do bực bội, lo lắng, buồn phiền quá mức…
Thường do phong thấp xâm nhập vào da thịt hoặc đường ruột đang có uất nhiệt lại cảm phải phong tà, tà khí tích lại ở da, lông gây ra mề đay. Như vậy, theo Đông y, nguyên nhân gây bệnh mề đay chủ yếu là do phong hàn (bên ngoài) hợp với huyết nhiệt (bên trong) và một số thức ăn không thích hợp với cơ thể như tôm, cá… Những dị ứng nguyên tác động vào cơ thể làm cho cơ thể tiết ra một số lượng histamin. Histamin khi sinh ở da sẽ chảy vào máu, làm dãn các mao mạch gây nên hiện tượng ứ máu, chảy huyết thanh ra ngoài huyết quản gây nên hột phù. Đồng thời histamin ngấm vào đuôi dây thần kinh cảm giác gây nên ngứa và kích thích, gây một phản xạ sợi trục làm đỏ chung quanh các nốt mề đay.
Chẩn đoán chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng. Trường hợp bệnh kéo dài trên 3 tháng hoặc tái phát nhiều lần là thể mạn tính. Có thể làm test vạch da dương tính. Cần phân biệt với: hồng ban do côn trùng đốt. Trường hợp có biến chứng sốt, đau bụng, tiêu chảy... cần phân biệt với các bệnh có triệu chứng tương tự. Triệu chứng thường gặp là: trên da nổi lên từng đám nhiều ít, không đều, màu hồng hoặc xanh trắng, rất ngứa. Thường vài ngày hoặc có khi lâu hơn mới hết. Trên lâm sàng thường gặp 2 loại sau:
Do phong thấp: mề đay màu trắng hoặc hơi hồng, thân thể nặng nề, nước tiểu trong hoặc hơi đục, rêu lưỡi trắng, nhờn và dầy.
Do phong nhiệt: mề đay màu hồng tươi, khát, mặt có lúc bốc nóng, nước tiểu vàng, táo bón, gặp lạnh thì dễ chịu, rêu lưỡi vàng, mạch phù sác.
Điều trị: Dùng bài Ngân Kiều Tán gia giảm: Ngân hoa, liên kiều, sinh địa đều 102g, ngưu bàng tử (sao), đại thanh diệp, đơn bì đều 10g, kinh giới, phòng phong, cam thảo, thuyền thoái đều 6g. Hoặc dùng bài Tiêu Phong Tán, Ngân Kiều Tán gia giảm (kinh giới, phòng phong, khổ sâm đều 10g, kim ngân hoa, sinh địa, đương qui đều 12g, xác ve 3g, cam thảo 4g, bạc hà 10g, mộc thông 8g).
Do phong hàn: Da hơi đỏ hoặc trắng, gặp lạnh thường phát bệnh, trời nóng thì bệnh giảm, rêu lưỡi trắng, mạch phù khẩn. Dùng bài Ma Hoàng Thang gia giảm: Ma hoàng (nướng), quế chi - đều 6g, bạch thược (sao), hạnh nhân, khương hoạt, đảng sâm, tô diệp - đều 10g, táo 7 trái, gừng tươi 3 lát.
Còn có một số bài thuốc đơn giản khác như: Rễ cỏ tranh tươi 100-200g/mỗi ngày sắc uống. Bạch chỉ tán bột pha nước hoặc rượu bôi. Lá khế tươi giã nát lấy nước xát. Phòng phong 12g, ô mai 8g, cam thảo dây 16g sắc uống. Đậu đỏ 40g, ý dĩ 40g, sắc uống. Phân tằm, cây ké ngựa, vỏ bí đao, lượng vừa đủ sắc để xông và rửa.
