Lô hàng 42.000 tấn tinh quặng bauxite bị tạm giữ gần 1 năm nay tại cảng Cẩm Phả. Ảnh: Nguyễn Long.
42.000 tấn tinh quặng hết hạn tạm giữ nhiều tháng
Báo Nông nghiệp Việt Nam nhận được đơn kiến nghị của Công ty Cổ phần vận tải thương mại Bảo Nguyên (Công ty Bảo Nguyên) về việc đơn vị này chủ lô hàng 42.000 tấn tinh quặng bauxite bị tạm giữ gần 1 năm nay tại cảng Cẩm Phả (Quảng Ninh), đến nay đã quá hạn xử lý vi phạm hành chính nhưng lực lượng chức năng vẫn chưa có có biện pháp xử lý dứt điểm.
Công ty Bảo Nguyên là chủ đầu tư khai thác và chế biến bauxite tại mỏ Léo Cao thuộc xã Tân Mỹ (huyện Văn Lãng - Lạng Sơn). Đơn vị có giấy phép khai thác khoáng sản mỏ Léo Cao số 1526/GP-UBND ngày 15/08/2009 của UBND tỉnh Lạng Sơn và Quyết định điều chỉnh Giấy phép khai thác số 949/QĐ-UBND ngày 23/05/2018 của UBND tỉnh Lạng Sơn. Theo đó, Bảo Nguyên được phép xuất khẩu tinh quặng bauxite hàm lượng AL2O3 ≥ 49% theo văn bản 748/BCT-CNNg ngày 24/01/2014 và văn bản số 8228/BCT-CNNg ngày 25/08/2014 của Bộ Công thương.
"Hàng năm Công ty Bảo Nguyên đều có báo cáo kế hoạch khai thác và đã được UBND tỉnh Lạng Sơn ra quyết định phê duyệt kế hoạch khai thác, chế biến và xuất khẩu quặng bauxite. Việc xuất khẩu của Công ty Bảo Nguyên đã được tiến hành từ năm 2015 cho đến ngày lô hàng 42.000 tấn bị tạm giữ", đại diện công ty cho biết .
Vụ việc xảy ra ngày 17/10/2019, Công ty Bảo Nguyên mở tờ khai hải quan số 302816355500/B11 với nội dung khai báo là 42.000 tấn tinh quặng bauxite, xuất invoice, nộp thuế xuất khẩu lô hàng, thuê đơn vị vận tải vận chuyển và bốc xếp hàng hóa trên 35 tàu thủy đến khu vực Hòn Nét thuộc cảng Cẩm Phả (Quảng Ninh).
Trước khi xuất khẩu, Công ty đã gửi mẫu của lô hàng đến Vinacontrol (là đơn vị có phòng thí nghiệm được cấp tiêu chuẩn Vilas) để phân tích mẫu.
Ngày 18/10/2019, Vinacontrol trả kết quả thể hiện hàm lượng Al2O3 đạt 50,36% đạt yêu cầu về hàm lượng ghi trên giấy phép xuất khẩu AL2O3 ≥ 49% của Bộ Công thương cấp (vượt thông số hàm lượng được coi là tinh quặng bauxite theo quy định pháp luật AL2O3 ≥ 48%).
Ngày 22/10/2019, khi đang hoàn thiện thủ tục xuất khẩu lô hàng thì Cục Điều tra chống buôn lậu (Cục ĐTCBL) – Tổng cục Hải quan có điện fax số 16/ĐTCBL-HĐ1 gửi Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cẩm Phả với nội dung nghi vấn lô hàng ghi sai số lượng, chủng loại nên yêu cầu giữ toàn bộ lô hàng 42.000 tấn và toàn bộ phương tiện.
Sau khi lô hàng bị tạm giữ gần 3 tháng Ngày 26/12/2019, Công ty Bảo Nguyên mới được CĐTCBL mời xuống làm việc với lực lượng hải quan tại Cẩm Phả, đại diện của CĐTCBL công bố lô hàng trên là quặng bauxite dạng thô.
Ngày 3/1/2020, Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Bắc lập biên bản tạm giữ tang vật vi phạm hành chính, sau đó ra quyết định số 02/QĐ-TGTV tạm giữ tạm giữ tang vật vi phạm hành chính trong thời hạn 7 ngày. Lý do tạm giữ là “để xác minh tình tiết mà nếu không tạm giữ thì không có ra quyết định xử phạt theo quy định tại khoản a, khoản 1, điều 125 Luật xử lý vi phạm hành chính”.
Hết thời hạn tạm giữ 07 ngày, Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Bắc tiếp tục ra quyết định kéo dài thời gian tạm giữ lô hàng thêm 30 ngày với lý do “do có nhiều tình tiết phức tạp cần tiến hành xác minh để xử lý theo quy định của pháp luật”.
Ngày 31/01/2020, Cục ĐTCBL ban hành Quyết định số 03/QĐ-ĐTCBL về việc gia hạn thời gian tạm giữ tang vật vi phạm hành chính thêm 30 ngày, kể từ ngày 02/02/2020. Tại phần căn cứ có nội dung: “Xét thấy cần gia hạn thời hạn tạm giữ tang vật vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan để đảm bảo công tác điều tra, xác minh và xử lý theo quy định”.
Trước sự việc lô hàng liên tục bị gia hạn thời gian tạm giữ, Công ty Bảo Nguyên đã nhiều lần gửi công văn gửi Cục ĐTCBL đề nghị giải quyết dứt điểm sự việc. Tuy nhiên, Cục ĐTCBL tiếp tục cho rằng đây là quặng bauxite dạng thô và trích dẫn Chỉ thị số 03 CT – TTg ngày 30/03/2015 của Thủ tướng Chính phủ chỉ thị: “không xuất khẩu khoáng sản thô”.
Chưa được xử lý dứt điểm
Không đồng ý với kết luận Cục ĐTCBL về khẳng định lô hàng 42.000 tấn quặng bauxite là quặng bauxite dạng thô, công ty Bảo Nguyên đã có công văn hỏi Bộ Công thương và tại Công văn số 15/CN-KSLK ngày 14/01/2020 của Cục Công nghiệp (Bộ Công thương) trả lời Công ty Bảo Nguyên cho rằng: Trong khi chưa có quy định cụ thể về xác định quặng thô, quặng tinh, chủng loại sản phẩm quặng tinh bauxite đã chế biến đạt hàm lượng Al2O3 ≥ 48% được coi là tinh quặng.
Đến ngày 03/07/2020, Cục ĐTCBL có văn bản số 706/DTCBL-P4 do ông Nguyễn Hùng Anh Cục trưởng ký trả lời Công ty Bảo Nguyên vẫn tiếp tục cho rằng 42.000 tấn quặng bauxite là quặng bauxite thô.
Theo thông tư 02/2006/TT-BCN của Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công thương) tại Danh mục, tiêu chuẩn chất lượng và điều kiện khoáng sản xuất khẩu. Theo đó, tinh quặng bauxite có hàm lượng Al2O3 ≥ 48%.
Quyết định số 167/2007/QĐ-TTg về Phê duyệt quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng bauxite giai đoạn 2007 – 2015 (có xét đến 2025) do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 01/11/2007 (hiện vẫn còn hiệu lực) cũng nêu: Sản phẩm quặng tinh đã chế biến đạt hàm lượng Al2O3 ≥ 48% được coi là tinh quặng.
Phía Công ty Bảo Nguyên cho rằng, Cục ĐTCBL lấy 35 mẫu tại 35 tàu chở quặng gửi đến Phòng Thạch luận và địa chất đồng vị của Viện Khoa học địa chất và khoáng sản để giám định mẫu, kết quả giám định bình quân hàm lượng Al2O3 của 35 mẫu đạt 50,07%.
Qua văn bản các cấp đã ban hành, tiêu chuẩn quặng bauxite hàm lượng Al2O3 ≥ 48% được coi là tinh quặng. Liên quan việc lô hàng của mình có hàm lượng Al2O3 ≥ 50,07% vẫn bị coi là “quặng bauxite dạng thô”, đại diện của Công ty Bảo Nguyên ý kiến: “Không hiểu Phòng Thạch luận và địa chất đồng vị và Cục ĐTCBL lấy căn cứ, cơ sở pháp lý, Nghị định, Thông tư nào để kết luận lô hàng trên là quặng bauxite dạng thô để tiếp tục giữ lô hàng cho đến nay vẫn chưa giải quyết”.
Đại diện Công ty Bảo Nguyên cho biết đã xuất khẩu nhiều lô hàng tinh quặng bauxit từ 2015 mà không gặp khó khăn nào về mặt pháp lý. Tất cả các lô quặng Bauxit của Công ty Bảo Nguyên trước đây đều được lấy mẫu đầy đủ và đủ tiêu chuẩn tinh quặng Bauxit xuất khẩu.
Việc Cục ĐTCBL tạm giữ lô hàng, đến nay đã gần 1 năm mà vẫn chưa giải thể quyết dứt điểm, gây nhiều thiệt hại nặng nề vì Công ty phải dừng hoạt động khai thác, tổn thất lớn về đầu tư sản xuất, khấu hao máy móc, thiết bị. Hàng trăm lao động của công ty bị mất việc làm ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng hàng trăm hộ gia đình. Thiệt hại về phía doanh nghiệp ước tính được đến nay là khoảng 40 tỉ đồng. Đối tác mua hàng đã cắt hợp đồng và đòi phạt công ty vì không thực hiện đúng hợp đồng đã ký.
"Quặng bauxite là loại hàng đặc thù, trong nước không có nhu cầu tiêu thụ mà chủ yếu xuất khẩu, tìm kiếm khách hàng mua hàng rất khó khăn. Việc Công ty để mất khách hàng do hàng bị tạm giữ không thực hiện đúng hợp đồng là một thiệt hại vô cùng lớn cho hoạt động sản xuất kinh doanh hiện tại và về lâu dài", công ty Bảo Nguyên cho biết.
Thiệt hại hàng chục tỷ đồng
Đối tác vận chuyển 35 tàu thuỷ bị tạm giữ gần 3 tháng phải đậu trên vùng nước mặn không được bảo dưỡng bị hư hỏng rất nghiêm trọng thiệt hại chưa thể tính được. Riêng chi phí tiền dôi nhật tính toán do 35 tàu bị tạm giữ gần 3 tháng thiệt hại ước tính khoảng 13,49 tỷ đồng.
Phía đối tác mua hàng nước ngoài cũng thiệt hại về chi phí thuê 2 tàu lớn nước ngoài đến nhận hàng đưa sang Hồng Kông và tiền bồi thường nhà máy do không giao hàng theo hợp đồng khoảng 18 tỉ đồng.
Về thiệt hại ngân sách nhà nước: Công ty Bảo Nguyên nộp thuế phí bauxite các loại năm 2017 nộp 34 tỷ, năm 2018 nộp 55 tỷ , năm 2019 bị tạm giữ hàng, ngừng sản xuất chỉ còn nộp được 14 tỷ, năm 2020 không có nguồn thu từ bauxite để nộp ngân sách do phải ngừng hoạt động.
Như vậy vụ việc lô hàng 42.000 tấn tinh quặng bauxite bị tạm giữ đến nay đã quá thời hạn tạm giữ theo các quyết định của cơ quan hải quan, đã hết thời hạn xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật gây ra nhiều thiệt hại cho doanh nghiệp, các đối tác và ngân sách nhà nước nhưng cơ quan hải quan vẫn không đưa ra bất cứ hướng giải quyết dứt điểm.
