Yếu về công nghệ, ngành lúa gạo thất thoát còn lớn

Gạo Việt Nam đang có giá cao nhất

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), tính đến ngày 1/11, so với nhóm quốc gia xuất khẩu gạo lớn trên thế giới, gạo Việt Nam đang có mức giá cao nhất. Cụ thể, gạo tấm 5% của Việt Nam có giá 653 USD/tấn, Thái Lan giá 560 USD/tấn và Pakistan giá 563 USD/tấn. Gạo tấm 25% của Việt Nam giao dịch ở mức 638 USD/tấn, Thái Lan giá 520 USD/tấn và Pakistan giá 488 USD/tấn.

Thị trường lúa gạo đang trải nhiều biến động và có xu hướng tăng trong thời gian qua. Giá lúa gạo tăng cao khiến việc giao hàng của doanh nghiệp gặp không ít khó khăn vì hợp đồng xuất khẩu có thời gian giao hàng ít nhất sau từ 1 đến 3 tháng.

Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch VFA cho biết, tình hình giá gạo Việt Nam tăng nóng như hiện nay đã dẫn đến một số trường hợp doanh nghiệp lỗ nên đã hủy hợp đồng, nhất là đối với những doanh nghiệp năng lực kinh tế yếu. Đối với những doanh nghiệp lớn đang giao hàng gần xong, để giữ chữ tín với đối tác, họ bắt buộc phải mua lúa gạo với giá cao để gom cho đủ hàng hoàn thành hợp đồng, điều này khiến giá gạo càng tăng cao.

“Giá gạo tăng nóng còn do các nhà cung ứng tác động, mỗi khi giá gạo nhích lên một chút thì họ góp phần đẩy giá lên thêm và kết quả là giá gạo Việt Nam hiện đang cao ở mức kỷ lục. Cần nói thêm, doanh nghiệp Việt Nam đã quen ký các hợp đồng giao xa nên bây giờ đa phần phải lo mua gạo để giao cho đối tác”, Phó Chủ tịch VFA nói.

Ông Đỗ Hà Nam cũng cho rằng, giá gạo Việt Nam tăng quá cao chưa hẳn là lợi thế, vì khi giá cao, khách hàng sẽ tìm đến thị trường khác có giá tốt hơn và chất lượng gạo tương đương với gạo Việt Nam, đặc biệt là Thái Lan, dẫn đến nguy cơ bị mất thị trường gạo thơm (DT8, OM 5451…) vào tay doanh nghiệp Thái Lan vì giá gạo nước này đang rất cạnh tranh so với giá gạo thơm Việt Nam. Cụ thể đối với các gói thầu của Bulog (Indonesia), doanh nghiệp Việt Nam hầu như không thắng thầu do giá gạo trong nước đang rất cao và loại gạo mà Bulog gọi thầu là gạo 5% thường đang khan hiếm.

Về thị trường gạo xuất khẩu trong năm 2024, ông Phạm Quang Diệu (Công ty Cổ phần Phân tích và Dự báo thị trường Việt Nam - Agro Monitor) dự báo, xuất khẩu gạo của Việt Nam năm nay có khả năng đạt 8 triệu tấn, như vậy sang năm 2024 tồn kho sẽ rất mỏng nên các doanh nghiệp phải hết sức thận trọng, nếu không sẽ rất rủi ro như năm nay. Khi các doanh nghiệp ký hợp đồng nhiều nhưng không lường được nguồn cung hạn hẹp, lúc đó giá bật lên lại gặp khó khăn.

Mặt khác, cũng cần lưu ý Ấn Độ có thể quay lại thị trường khiến mặt bằng giá gạo có thể sẽ bị hạ xuống.

Để có thể kinh doanh, xuất khẩu gạo trong năm 2024 được tốt hơn, theo ông Diệu, doanh nghiệp phải hết sức thận trọng trong quyết định ký hợp đồng giao xa vì nguồn cung hạn hẹp, cộng với vốn tín dụng khó khăn. Nếu các ngân hàng có thể thúc đẩy tín dụng cho ngành gạo, sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp tốt hơn trong hoạt động kinh doanh, xuất khẩu.

Theo Bộ Công thương, trong tháng 10/2023, xuất khẩu gạo của nước ta đạt 700.000 tấn, tương đương 433 triệu USD, duy trì ổn định về lượng và tăng 27% về giá trị so với tháng 10/2022. Ước 10 tháng đầu năm 2023, Việt Nam xuất khẩu khoảng 7,1 triệu tấn gạo, trị giá đạt gần 4 tỷ USD, tăng 17% về lượng và tăng 35% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.

Ứng dụng công nghệ để giảm thất thoát trong chế biến lúa gạo

Theo thống kê của Liên hợp quốc, sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam bị thất thoát từ 14 - 35%, trong đó, ngành lúa gạo thất thoát khoảng 14%/năm. Thất thoát sau thu hoạch xảy ra ở tất cả các khâu nhưng khâu sấy còn cao nhất. Mặc dù số lượng máy sấy đã đáp ứng từ 80 - 90% nhu cầu, nhưng phần lớn lò sấy ở Việt Nam chưa tự động hóa và còn phụ thuộc vào kỹ năng của người vận hành. Nếu người vận hành không có kỹ năng, sẽ làm cho nhiệt độ và tốc độ sấy cao, làm hạt lúa bị rạn nứt…, ảnh hưởng lớn tới lợi nhuận của doanh nghiệp.

Tại hội thảo thường niên "Giải pháp nâng cao hiệu quả chuỗi giá trị lúa gạo Việt Nam" do Hiệp hội Lương thực Việt Nam phối hợp BizLIVE tổ chức vừa qua, các chuyên gia nhấn mạnh, để giữ cho chất lượng hạt lúa tươi mới, thơm ngon, không bị mất phẩm chất từ khi thu hoạch đến đến tay người tiêu dùng, không có giải pháp nào ngoài việc ứng dụng khoa học công nghệ. Vì trên thực tế, các yếu tố cấu thành để nâng cao thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp trong chuỗi lúa gạo không còn nhiều dư địa.

Do đó, để có thể nâng cao giá trị, tăng lợi nhuận cho các bên trong chuỗi ngành hàng này, cần áp dụng công nghệ giảm thất thoát không chỉ về số lượng, mà cần giảm thất thoát về chất lượng hạt gạo. Theo đó, giảm sử dụng năng lượng điện trong quá trình xay xát, giảm chi phí tiền điện để tăng lợi nhuận là giải pháp đang được nhiều doanh nghiệp quan tâm đầu tư.

Ông Cao Thành Đạt, Quản lý kinh doanh giải pháp chế biến lúa gạo Buhler Việt Nam cho rằng, thị trường lúa gạo đang trải qua nhiều biến động, đặc biệt đối với thị trường xuất khẩu gạo. Mặc dù lượng và giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng so với các năm trước, song chi phí nguyên liệu đầu vào cũng tăng cao, cùng với đó là áp lực cạnh tranh trên thị trường khiến các nhà cung ứng gạo xuất khẩu và các doanh nghiệp xuất khẩu cần phải hết sức cẩn trọng trong hoạt động sản xuất của mình để đảm bảo lợi nhuận.

Do đó, một trong những yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động, giảm chi phí chính là ứng dụng khoa học công nghệ nhằm giảm thất thoát và tối ưu các chi phí trong quá trình chế biến lúa gạo. Những giải pháp công nghệ có thể ứng dụng trong chế biến gạo như: Rulo cao su cho bóc vỏ tuổi thọ cao, giảm gãy vỡ; máy xát trắng SmartWhite giúp giảm gãy gạo, giảm chi phí sản xuất, tiết kiệm năng lượng…

Đồng quan điểm, ông Jens Vinther Jensen, Giám đốc điều hành FFT nhấn mạnh, sử dụng công nghệ hiện đại sẽ giúp giảm thất thoát chất lượng gạo trong quá trình bảo quản, chế biến. Sử dụng công nghệ sấy hiện đại và bảo quản trong silo với môi trường được kiểm soát, hệ thống này bảo quản trong thời gian dài nhưng vẫn giữ được chất lượng gạo ở mức tốt nhất...

Bên cạnh vấn đề thất thoát sau thu hoạch, ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Chất lượng - Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN-PTNT) đánh giá: Một trong những điểm nghẽn rất lớn hiện nay là chi phí logistics trong ngành nông nghiệp nói chung và trong chuỗi ngành hàng lúa gạo nói riêng vẫn còn cao. Vì vậy, hiện Chính phủ đã giao Bộ NN-PTNT tiếp quản, hoàn thiện trình Chính phủ ban hành đề án về hệ thống logistics phục vụ sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, trong đó có ngành lúa gạo.

Người tiêu dùng Việt Nam cũng như thế giới ngày càng quan tâm tới vấn đề an toàn thực phẩm. Vì vậy, kiểm soát toàn chuỗi sản xuất từ cánh đồng tới bàn ăn theo tiêu chuẩn và thực hành nông nghiệp tốt là rất cần thiết trong sản xuất lúa gạo hiện nay. Ứng dụng AI để kiểm soát quy trình sản xuất lúa gạo cũng là giải pháp được ứng dụng nhiều hiện nay.