Còn nhiều rào cản để HTX tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Còn nhiều rào cản để HTX tiếp cận tín dụng
Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm phát triển loại hình kinh tế tập thể, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, mà theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhằm mục tiêu thoát khỏi lời nguyền “manh mún, nhỏ lẻ, tự phát”. Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều chính sách ưu tiên hỗ trợ cho thành phần kinh tế này. Theo ông Nguyễn Tuấn Dũng, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh An Giang: “Ngân hàng Nhà nước Việt Nam luôn xác định khu vực kinh tế hợp tác nói chung và hợp tác xã (HTX) nói riêng là một trong những đối tượng ưu tiên đầu tư tín dụng với nhiều chính sách khuyến khích, hỗ trợ. Phát triển kinh tế hợp tác nòng cốt là HTX là một chủ trương lớn được Đảng và Nhà nước quan tâm, hỗ trợ”.
Tính đến nay, toàn tỉnh An Giang có trên 200 HTX hoạt động nhiều lĩnh vực trong ngành nông nghiệp với tổng số thành viên HTX trên toàn tỉnh 139.500 người, trong đó, 1.170 cán bộ quản lý, 5.068 lao động làm việc thường xuyên trong HTX.
Hiện nay, theo Quyết định 2146/QĐ-NHNN ngày 18/11/2019, Ngân hàng Nhà nước đang áp dụng trần lãi suất cho vay ngắn hạn đối với các HTX ở mức 6%/năm, thấp hơn 1 - 2% so với mặt bằng lãi suất chung đối với các lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
HTX nông nghiệp thường ít hoặc không có tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Bên cạnh đó các chính sách về tín dụng theo Nghị định số 55/2015/NĐ-CP và Nghị định 116/2018/NĐ- CP của Chính phủ có những chính sách rất ưu đãi đối với HTX, Liên hiệp HTX vay tiền từ các tổ chức tín dụng (TCTD) không có tài sản bảo đảm tối đa từ 1 đến 3 tỷ đồng. Thậm chí, các HTX ký hợp đồng cung cấp, tiêu thụ đối với tổ chức, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp được TCTD cho vay không có tài sản bảo đảm tối đa 70 - 80% giá trị dự án, phương án vay theo mô hình liên kết.
Các ngân hàng thương mại thường ngại cho HTX vay vốn. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Ngân hàng Nhà nước cũng đã chỉ đạo TCTD có các giải pháp tháo gỡ khó khăn trong quan hệ tín dụng, tạo điều kiện thuận lợi cho HTX tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Song song đó cũng đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tháo gỡ khó khăn, tăng khả năng tiếp cận vốn của khách hàng nói chung cũng như của các HTX nói riêng.
Mặc dù có những kết quả nhất định như trên trong quá trình đổi mới phát triển HTX, tổ hợp tác, tuy nhiên có rất ít HTX đang còn dư nợ tín dụng ngân hàng hay quỹ tín dụng nông dân cho vay trực tiếp các thành viên của HTX. Điều này cho thấy có rất nhiều rào cản đề HTX, tổ hợp tác tiếp cận vay vốn tại các ngân hàng thương mại trên địa bàn.
Vì sao ngân hàng thương mại ngại cho HTX vay?
Theo quy định của pháp luật hiện hành, HTX là một hình thức tổ chức kinh doanh thuộc thành phần kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân. Tuy nhiên, dù là một thiết chế kinh tế nhưng HTX hoạt động không hoàn toàn mang bản chất của doanh nghiệp. Bởi HTX mang tính đặc thù xã hội, các thành viên tương trợ nhau phát triển kinh tế, tối ưu hoá lợi ích thành viên chứ không tối đa hoá lợi nhuận. Trong khi đó, doanh nghiệp đặt mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận để tồn tại.
Theo Khoản 1 Điều 3 Chương 1 Luật Hợp tác xã năm 2012 quy định: “Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã”.
Còn theo Khoản 3 Điều 7 Chương 1 Luật Hợp tác xã năm 2012 nói rõ: “Thành viên, hợp tác xã thành viên có quyền bình đẳng, biểu quyết ngang nhau không phụ thuộc vốn góp trong việc quyết định tổ chức, quản lý và hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; được cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác về hoạt động sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối thu nhập và những nội dung khác theo quy định của điều lệ”.
Do đó, ông Võ Văn Khúc, cán bộ tín dụng Ngân hàng Đầu tư Phát triển Việt Nam (BIDV) cho rằng: Hầu hết, các ngân hàng đều ngại cho HTX vì vấn đề HTX có rất đông thành viên, đều là chủ sở hữu như trên. Khi cho vay phải thực hiện các thủ tục uỷ quyền, thẩm định rất rườm rà. Khi một cá nhân muốn vay tín chấp ngân hàng sẵn sàng cho vay vì thẩm định cũng dễ dàng nhưng cho HTX vay thì rất ngại. Hơn hết, tư cách pháp nhân của HTX không “mạnh” (tức rõ ràng) bằng tư cách pháp nhân của doanh nghiệp (công ty cổ phần).
Cần có chính sách khơi thông nguồn vốn tín dụng cho các HTX. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Thành lập công ty cổ phần
Để tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng cho các HTX, ông Võ Văn Khúc cho rằng nên thông qua công ty cổ phần. Có hai hình thức trực thuộc HTX và trực thuộc thành viên nhưng không thuộc HTX.
Hình thức thứ nhất, HTX thành lập công ty cổ phần. Công ty này là công ty con của HTX, hoạt động theo Luật Doanh nghiệp. Khoản 3 Điều 3 Luật Hợp tác xã năm 2012 cũng nói rõ: “Khi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phát triển đến trình độ cao hơn thì sẽ hình thành các doanh nghiệp của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; doanh nghiệp của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hoạt động theo Luật Doanh nghiệp”.
Trường hợp HTX còn yếu thì những thành viên nòng cốt có vốn mạnh nên thành lập công ty cổ phần. Công ty này sẽ đỡ đầu cho HTX bằng cách ký kết bao tiêu đầu ra sản phẩm.
Theo ông Khúc, công ty cổ phần có tư cách pháp nhân rõ ràng hơn so với HTX, tài sản thế chấp cũng rõ ràng hơn. Công ty cổ phần cũng dễ dàng tăng vốn điều lệ, sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực, vốn do đặt mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận nên dễ dàng tiếp cận vốn từ ngân hàng…Hình thức này tương tự như cách làm tình thế của một số HTX đang làm hiện nay. Đó là một số thành viên trực tiếp thế chấp “sổ đỏ nhà mình” để vay ngân hàng khi HTX cần vốn hoạt động.
Nói về kiến nghị này, ông Trầm Minh Thuần, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Long Hiệp (huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh) cho rằng: Sự phát triển của HTX đòi hỏi cần có nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng. Tuy nhiên, còn nhiều rào cản mà HTX vẫn chưa thể tiếp cận được. Những khi cần vốn mở rộng kinh doanh, các thành viên thường xoay xở nhiều cách mà cuối cùng cũng phải đem “sổ đỏ” vào ngân hàng. Do đó, ông Thuần cho rằng đây là một kiến nghị hay có thể xem xét.
Hình thức này, ngân hàng không trực tiếp rót vốn vào HTX nhưng thực tế vẫn giải quyết được nhu cầu phát triển cho HTX. Các HTX cũng nên xem xét là giải pháp tình thế trong khi chờ cơ chế khơi thông tín dụng từ cơ quan thẩm quyền.
Hội Doanh nghiệp trẻ tỉnh Trà Vinh hiện có 50 thành viên, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, hộ kinh doanh cá thể. Hội không có quỹ tín dụng nội bộ. ÔngTrầm Minh Thuần, Phó Chủ tịch Hội – kiêm Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệpLong Hiệp cho biết: Hiện nay, nhu cầu vay vốn kinh doanh của thành viên trong hội rất cao, trên 90%. Thời gian qua, để tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng hội đã kiến nghị các ngân hàng xem xét tạo điều kiện thuận lợi nhất trong khâu thẩm định, xét duyệt hồ sơ, nâng cao hạn mức cho vay, không “o ép” mua bảo hiểm. Nhờ đó, khả năng tiếp cận vốn tín dụng của các thành viên được nâng lên.
