Nhiều hộ phải mua nước sạch với giá 10.000 đồng/m3, dùng chắt chiu từng giọt. Trong khi đó, sát nhà họ là những bể nước đầu tư tiền tỷ bị bỏ hoang vài năm nay.
Giăng bạt hứng nước
Gặp chúng tôi ven bờ suối, anh Bùi Văn Hải (xóm 4, xã Tân Phong, huyện Cao Phong, Hòa Bình) vừa gánh nước vừa bảo: “Không có nước, khổ đủ đường. Trên nguồn thì trâu bò tắm, dưới nguồn người đi gánh nước về dùng. Gánh nước ba, bốn cây số về nhà rồi phải tính từng giọt một”. Theo anh Hải, đã bốn năm nay, người dân xã Tân Phong và nhiều xã khác đều dựa chính vào nguồn nước suối chảy qua huyện.
Trước kia, riêng xã Tân Phong có tới 24 bể nước sạch cùng 21 giếng khoan phục vụ người dân. “Thời đó nước chảy ầm ầm suốt ngày. Lắm hôm tiếng nước vào bể rầm rầm như núi lở”, bà Nghiệp, mẹ anh Hải nói giọng đầy tiếc nuối. Nước thời đó được dẫn từ hang đá trên thượng nguồn về, đã được lãnh đạo huyện và tỉnh xác nhận đảm bảo vệ sinh.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, một số hộ khá giả ở Tân Phong chung tiền đầu tư dẫn nước từ hang đá ở thượng nguồn về nhà. Tính bình quân mỗi hộ phải góp khoảng 4-5 triệu đồng để làm đường ống và xây bể chứa nước. Những người may mắn có đường nước này cho hay, họ đấu nối đường ống từ công trình nước đã có từ xưa: “Trên đó nhiều đoạn ống bị vỡ, van bị hỏng nên nước không xuống dưới này nữa. Chúng tôi đấu nối từ những đoạn còn nguyên vẹn rồi dẫn về dưới này, cũng phải tới 3 – 4 km đường núi”.
Trong khi đó, những hộ nghèo chỉ biết dựa vào nguồn nước suối, dù chính họ cũng biết là nước không đảm bảo. “Nước đắt quá, mua của những hộ có đường ống thì tới 10.000 đồng/m3. Nhà chúng tôi 5 người, chỉ dựa vào cây mía và cây lúa thì không kham nổi khoản phí đó”, chị Bùi Thị Ba, xã Đông Phong, cho hay. Cả nhà từ bố mẹ già tới hai vợ chồng đều dựa vào nước suối, nước sạch được ưu tiên cho cháu bé 6 tháng tuổi.
 |
| Người dân mong mỏi có nước sạch sử dụng |
Mỗi khi trời mưa, cả nhà lại hò nhau giăng bạt, đem đủ thứ xô chậu, nồi niêu hứng nước dùng dần. Còn mùa khô, chỉ có cách nhịn tắm hoặc tắm ít đi, bởi nước suối lâu nay thi thoảng lại nhiễm bẩn, tắm dễ bị mụn nhọt.
Tại nơi gần 100% dân là người Mường mang họ Bùi như ở Tân Phong, những gia đình gặp khó khăn về nước sinh hoạt như nhà chị Ba không phải hiếm. Cho dù, ngay sát nhà là bể nước một thời nước chảy suốt ngày đêm.
Cha chung không ai khóc?
Theo ông Bùi Văn Thoa, Phó chủ tịch xã Tân Phong, tổng vốn đầu tư cho những bể nước, giếng nước sạch ở Tân Phong là khoảng 1,9 tỷ đồng. Tuy nhiên, những công trình này đã "đắp chiếu" từ bốn năm nay. “Lý do chủ quan là người dân thiếu ý thức, tự ý vặn, bẻ vòi, dùng nước xong không khóa lại. Còn chủ quan là do xã quản lý cũng chưa thật tốt”, ông Thoa nói.
Ông Thoa cho biết, trước kia không có kinh phí nên Ban quản lý công trình nước sạch xã Tân Phong chỉ có vài người, và mỗi người chỉ được 40.000 đồng công tác phí mỗi tháng: “Ít tiền thế ai chịu nổi, hơn nữa, vận động dân đóng góp một đồng cũng khó khăn”.
Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình cho biết: “Trong chương trình Nông thôn mới mà tỉnh đang thực hiện, chỉ tiêu nước sạch là một trong những thách thức lớn do dân cư tản mát, điều kiện kinh tế chưa thực sự ổn định”. Theo ông Dũng, mỗi năm tỉnh dành khoảng 50 - 60 tỷ đồng xây dựng chương trình nước sạch nông thôn, và theo đà này, dự kiến mỗi năm chỉ thêm được 2% dân số của tỉnh được dùng nước sạch. Tình trạng thiếu nước sạch không chỉ có ở huyện Cao Phong mà còn xảy ra ở nhiều huyện khác như Mai Châu, Yên Thủy, Lạc Thủy, đặc biệt là vào mùa khô.
| Còn công trình sử dụng máy bơm điện, thì do xã và thôn bản chưa xây dựng được nội quy, quy chế quản lý và sử dụng nên không khai thác được các công trình này phục vụ nhân dân. Các công trình được đầu tư đến nay, nhìn chung chưa được các địa phương chủ động để duy tu bảo dưỡng sau đầu tư. |
Ông Dũng còn cho biết, trong đợt họp của lãnh đạo tỉnh với các huyện, xã, tỉnh Hòa Bình thống nhất điều chỉnh chỉ tiêu 80% dân số nông thôn có nước sạch xuống còn 75%. “Tuy nhiên, cũng phải nói rằng trách nhiệm quản lý chưa được phân cấp rõ ràng. Trong khi đó, các xã lại làm không chặt dẫn đến nhiều địa phương ở tỉnh gặp tình trạng thiếu nước sinh hoạt”, ông Dũng nói.
Theo ông Xa Hồng Diên, Trưởng ban Dân tộc, kiêm Phó ban chỉ đạo thực hiện Quyết định 134 tỉnh Hòa Bình, với công trình nước tự chảy, hiện nay các công trình sau đầu tư đã xuống cấp nghiêm trọng. Một số công trình không còn sử dụng được do nguồn nước đầu nguồn khô cạn, bãi dâng nước đầu nguồn bị bùn đất lấp đầy và đường ống dẫn nước chính bị mất.
Ông Diên cho rằng, một số công trình đang sử dụng nhưng hiệu quả thấp do một số hộ từ đầu nguồn đã tự đấu nối đường ống chính dẫn nước về nhà riêng và sử dụng vào việc khác, dẫn đến một số bể cuối nguồn phục vụ cho các hộ vào mùa khô không có nước sử dụng.
