1 
Vụ thu hoạch khoai lang buồn
Những ngày này, “thủ phủ” khoai lang huyện Phú Thiện (tỉnh Gia Lai) đang bước vào đầu vụ thu hoạch. Khắp các cánh đồng, những chiếc máy cày cùng nhiều nhân công đào bới khoai lang hối hả. Năm nay, khoai lang bị nhiều sâu bệnh hại, bị sùng, hà nhiều khiến chất lượng không đạt như kỳ vọng. Cùng với đó, giá khoai lang thời điểm này đang ở mức thấp, chỉ khoảng 5.700 - 6.000 đồng/kg khiến người dân kém vui.
Người dân trên địa bàn tỉnh Gia Lai bắt đầu bước vào vụ thu hoạch khoai lang. Ảnh: Tuấn Anh.
Đang thu hoạch ruộng khoai lang 2ha tại làng King Pêng (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện), anh Trần Viết Toàn hiện rõ nỗi buồn hằn lên khuôn mặt. Anh Toàn cho biết, vườn khoai của gia đình năm nay cho năng suất tương đối cao, khoảng 25 tấn/ha. Tuy nhiên do khoai bị sùng gần hết nên thương lái đến thu mua giá rất thấp.
“Khoai lang của gia đình phần lớn bị sùng nên thương lái thu mua với giá chỉ khoảng 1.000 đồng/kg. Còn lại số ít không bị sùng thì được thu mua với giá 5.600 đồng/kg. Trong khi đó, gia đình đầu tư 1ha trung bình hết hơn 100 triệu đồng, giờ thu lại chỉ được gần 50 triệu đồng/ha, như vậy xem như lỗ nặng”, anh Toàn buồn bã.
Cũng theo anh Toàn, năm ngoái gia đình trồng hơn 1ha, giá khoai lang năm ngoái rất cao, khoảng 12.000 đồng/kg. Vụ thu hoạch năm ngoái gia đình thu được 300 triệu đồng, trừ chi phí đầu tư, lãi khoảng 200 triệu đồng/ha.
“Người trồng khoai lang trên địa bàn xã Chư A Thai vụ năm nay xem như thất bại khi năng suất, chất lượng khoai kém xa so với kỳ vọng. Quan trọng hơn, giá khoai đang ngày càng giảm, chi phí đầu tư lại tăng nên người dân không thể có lời, thậm chí thua lỗ”, anh Toàn chia sẻ.
Diện tích tăng đột biến, lại bị sùng, hà rất nhiều nên giá khoai lang năm nay tụt sâu. Ảnh: Tuấn Anh.
Ngược về xã Ia Sol (huyện Phú Thiện), gia đình chị Nguyễn Thị Hồng (thôn Thắng Lợi) cũng vừa thu hoạch xong ruộng khoai lang 2ha.
Chị Hồng cho biết, năm nay khoai của gia đình bị chết dây nhiều nên năng suất chỉ được khoảng 15 tấn/ha và được thương lái đến thu mua với giá 5.700 đồng/kg.
“Cũng may vườn khoai của gia đình không phải thuê đất, công cày bừa gia đình tự làm nên không bị lỗ. Còn nếu thuê đất khoảng 35 triệu đồng/ha như nhiều hộ gia đình khác thì chắc chắn lỗ”, chị Hồng chia sẻ.
Bà Phạm Thị Huyền, một thương lái thu mua khoai lang cho biết, vài ngày trước khoai lang bị “dội chợ” nên giá giảm xuống chỉ còn 5.200 đồng/kg. Hiện tại, giá khoai đã nhích lên 5.700 đồng/kg.
“Với khoai lang loại đẹp, chúng tôi thu mua với giá 5.700 đồng/kg, nếu khoai bị sùng chỉ có thể mua với giá rẻ để làm thức ăn cho vật nuôi. Chính vì năm nay khoai lang bị sùng, hà nhiều nên các thương lái phải chọn lựa kỹ, không dám mua khoán theo vườn”, bà Huyền thông tin.
Bài học "thấy người ăn khoai, vác mai đi đào"
Năm ngoái, cũng vào thời điểm thu hoạch, giá khoai lang tăng cao, giao động ở mức 12.000 - 13.000 đồng/kg, nhiều hộ dân kiếm hàng tỷ đồng nhờ cây trồng này. Năm nay, nhiều hộ dân ở nơi khác thấy vậy cũng đến huyện Phú Thiện để thuê đất trồng khoai lang với hi vọng đổi đời. Nếu như năm trước, huyện Phú Thiện chỉ có hơn 1.200ha trồng khoai lang thì mùa vụ năm nay đã tăng đột biến lên hơn 3.000ha.
Những năm trước khoai lang cho thu nhập rất cao nên vụ năm nay người người dân đổ xô vào trồng. Ảnh: Tuấn Anh.
Không chỉ huyện Phú Thiện, các địa phương khác thấy sức hấp dẫn từ khoai lang cũng đã mở rộng diện tích trồng. Đơn cử, thị xã Ayun Pa tăng diện tích từ 5ha lên 32ha, huyện Ia Pa từ 100ha lên hơn 320ha. Từ đó dẫn đến diện tích trồng khoai lang tăng mất kiểm soát.
Nhận định về vụ khoai lang năm nay, ông Đỗ Văn Năm, Giám đốc HTX Nông sản an toàn Phú Thiện cho biết, nhìn thực tế về sản lượng và giá thời điểm hiện tại thì 80% người trồng khoai năm nay không có lời. Đặc biệt, những hộ dân trồng khoai bị sùng thì sẽ bị lỗ nặng. Mà hiện tại, rất nhiều vườn khoai ở khu vực xã Chư A Thai bị sùng tấn công.
Giá khoai lang năm nay cũng “tụt dốc không phanh”, nguyên nhân do diện tích tăng đột biến, không chỉ ở Phú Thiện mà nhiều đại phương như Đắk Nông, Đắk Lắk cũng đổ xô trồng cùng vào một thời điểm.
Mặt khác, chính từ sự hấp dẫn của mùa vụ khoai lang trước, nhiều người không phải là nông dân, không rành về nông nghiệp và kỹ thuật trồng khoai lang cũng đầu tư vào trồng. Chính điều này dẫn đến cung vượt quá cầu nên giá giảm mạnh.
“Khoảng 15 - 20 ngày tới, khoai lang sẽ bước vào thu hoạch rầm rộ, dự báo giá có khả năng tiếp tục giảm. Khi đó, nếu vườn khoai nào không bị sùng thì cố gắng cầm cự thêm it ngày rồi mới thu hoạch để hi vọng giá nhích dần lên”, ông Năm chia sẻ.
Vụ thu hoạch buồn ở "thủ phủ" khoai lang huyện Phú Thiện. Ảnh: Tuấn Anh.
Ông Bùi Trọng Thành, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Phú Thiện cho biết, những năm trước, giá khoai lang tăng rất cao, dẫn đến việc người dân đổ xô vào trồng. Không chỉ ở Phú Thiện, các địa phương, vùng miền khác đều chuyển sang trồng khoai lang. Thậm chí trong nhiều năm qua, cây khoai lang cho thu nhập rất cao nên ngay cả công chức nhà nước cũng thuê đất để trồng. Ngoài ra, người dân trồng quá nhiều vào cùng một thời điểm mà không chọn cách rải vụ đã khiến giá khoai lang sụt giảm.
Mặt khác, giá sụt giảm còn do chất lượng khoai lang chưa đạt như mong muốn. Nguyên nhân do người dân trồng liên tục trên cùng một mảnh đất, chưa có kinh nghiệm chăm sóc, không xử lý đất kỹ nên khoai bị sùng. Bên cạnh đó, giống khoai lang người dân đang sử dụng cũng chưa đảm bảo.
“Nếu người dân chăm sóc tốt cùng với giống chất lượng thì khoai lang vẫn cho năng suất cao. Khi đó, với giá có thấp như thời điểm hiện tại thì người dân vẫn có lời”, ông Thành chia sẻ.
Chũng theo ông Thành, khoai lang cho thu nhập cao nhưng cũng có nhiều rủi ro. Chính vì vậy, người dân cần phải tính toán khi chuyển đổi cây trồng, cần có sự liên kết để phát triển bền vững hơn.
