HTX tham gia Dự án VnSAT tại Cần Thơ san bằng mặt ruộng bằng tia laser. Ảnh: Hữu Đức.
Bước chuyển từ đồng ruộng
Vùng ĐBSCL có thế mạnh sản xuất lúa gạo hàng hóa. Từ những năm đầu theo chân cán cán bộ địa phương thực hiện dự án Chuyển đổi Nông nghiệp bền vững (VnSAT) ở tỉnh Sóc Trăng và TP Cần Thơ, vùng dự án khá rộng, với hàng chục ngàn hộ nông dân tham gia đến nay tạo được chuyển biến thay đổi tập quán sản xuất cũ là thành quả hơn mong đợi. Mục tiêu dự án hỗ trợ nông dân ứng dụng các giải pháp kỹ thuật như: “3 giảm 3 tăng”, “1 phải 5 giảm”. Thông qua hàng trăm lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật dần dần tạo được chuyển biến.
Nông dân ở vùng ĐBSCL dần nhận thức cần phải thay đổi tập quán không phải gieo sạ lúa dày, sử dụng thừa phân bón hay lạm dụng thuốc trừ sâu. Thông qua dự án, sản xuất lúa không chỉ nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, canh tác lúa còn nhắm tới giảm tác động tiêu cực tới môi trường thông qua việc giảm lượng nước tưới, giảm lượng phân bón và thuốc BVTV. Cùng song hành tham gia dự án với các hộ nông dân là thành viên các HTX, doanh nghiệp tham gia liên kết chuỗi sản xuất tiêu thụ lúa gạo.
Tại TP Cần Thơ còn 4 huyện khu vực ngoại thành có diện tích sản xuất lúa gạo rộng lớn. Thông qua dự án VnSat, thành phố xây dựng và phát triển 31 tổ chức nông dân/HTX. Trong đó có 16 HTX tham gia liên kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm đầu ra, chiếm 40% diện tích. Đã có 21/31 tổ chức nông dân có tổ nhân giống với tổng diện tích 440 ha/năm, năng lực cung ứng trên 6.000 tấn lúa giống chất lượng cao: Đài Thơm 8, Nàng Hoa 9, Jasmine 85…Các HTX còn mở rộng các dịch vụ như các dịch vụ sản xuất trồng trọt (làm đất, sạ lúa, bơm tưới…), các dịch vụ sau thu hoạch như: Máy gặt liên hợp, xay xát, thu mua, tiêu thụ nông sản và kinh doanh vật tư nông nghiệp.
Ông Phạm Văn Quỳnh, nguyên Giám đốc Sở NN-PTNT Cần Thơ, hiện phụ trách kỹ thuật Dự án VnSAT TP Cần Thơ, nhận xét: Về mặt hiệu quả thấy được chính là tác động lên toàn chuỗi sản xuất nông dân -HTX - doanh nghiệp để nâng cao giá trị lúa gạo. Dự án đã hỗ trợ, nâng cao trình độ sản xuất giúp nông dân. Nông dân thành viên HTX được tạo điều kiện sản xuất tốt hơn. HTX được hỗ trợ đầu tư thiết bị máy nông cơ, năng lực của Ban điều hành HTX được nâng lên. Qua đó doanh nghiệp tham gia liên kết, tiêu thụ lúa gạo được vay vốn ưu đãi, đầu tư thiết bị máy móc, hình thành vùng nguyên liệu với qui mô sản lượng lớn, chất lượng lúa gạo tốt hơn. Toàn chuỗi sản xuất mang tính bền vững có thể xem là khuôn mẫu mở rộng sản xuất cho ngành hàng lúa gạo và cho một số cây trồng khác có sản lượng lớn.
Tạo nền tảng vững chắc
Hiệu quả từ dự án VnSAT ở ĐBSCL mang lại cho nông dân trong vùng dự án hiện lên ngày càng rõ. Ông Trần Tấn Phương, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Sóc Trăng cho rằng: Trong những năm qua, công tác triển khai Dự án VnSAT đã góp phần lớn trong việc sản xuất lúa gạo cho các địa phương vùng dự án, giúp người dân thay đổi lớn về phương thức canh tác truyền thống, sang quy trình tiên tiến hiện đại, áp dụng cơ giới hóa đồng bộ vào đồng ruộng và áp dụng kỹ thuật sản xuất lúa giảm chi phí đầu vào, tăng lợi nhuận sau thu hoạch.
Tại Sóc Trăng, Dự án VnSAT hỗ trợ HTX thực hiện mô hình cánh đồng lớn (CĐL). Ông Liễu Nghĩa Tín, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông, đơn vị phối hợp Dự án VnSAT hỗ trợ về mặt kỹ thuật, trong mô hình sản xuất lúa gạo bền vững, nhìn nhận sự tiến bộ từ vụ lúa HT 2021: Trong mô hình sản xuất lúa gạo bền vững, thành viên HTX và dân tham gia mô hình đều được cán bộ chuyên môn tập huấn kỹ thuật “1 phải 5 giảm” và hướng dẫn thực hiện cơ giới hoá khâu làm đất, sử dụng máy san phẳng đồng ruộng trước khi gieo sạ (gieo sạ bằng phương pháp cấy máy, máy phun hạt). Đặc biệt trong mô hình gieo sạ đồng loạt theo lịch thời vụ, của ngành nông nghiệp và các mô hình sản xuất lúa gạo bền vững tại các địa phương trong vùng dự án.
HTX Tân Tiến ở huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng được Dự án hỗ trợ xây dựng nhà kho, cầu và đường. Ảnh: Hữu Đức.
Trong đó có HTX Thọ Hòa Đông A, xã Phú Tâm, huyện Châu Thành ký kết tiêu thụ lúa sau thu hoạch với các doanh nghiệp. Đồng thời, kết quả vụ lúa hè thu 2021 năng suất lúa đạt từ 6 tấn - 6,2 tấn/ha, năng suất cao hơn ruộng đối chứng bên ngoài 0,5 tấn/ha, giá bán cao hơn 100 đồng/kg. Nhưng chi phí giảm 1,6 triệu - 2 triệu đồng/ha, lợi nhuận cao hơn 4 triệu - 5 triệu đồng/ha. Tiếp đến vụ lúa đông xuân (2021-2022), Trung tâm Khuyến nông phối hợp Dự án VnSAT hỗ trợ về kỹ thuật cho các HTX tại các địa phương vùng dự án, thực hiện mô hình cánh đồng lớn.
Ông Huỳnh Văn Những, Phó Giám đốc Dự án VnSAT tỉnh Sóc Trăng, nhận định: Các hoạt động của dự án đã góp phần tăng thu nhập và lợi nhuận cho nông dân theo chuỗi giá trị lúa gạo bền vững. Tính bền vững được thể hiện ở các góc độ, như về kinh tế, dự án giúp nông dân chủ động điều chỉnh kỹ thuật canh tác một cách khoa học, linh hoạt để giảm giá thành, ổn định năng suất, tạo nên giá trị gia tăng, nâng cao lợi nhuận trong mối liên kết theo chuỗi giá trị lúa gạo.
Về xã hội, từ mô hình của dự án thúc đẩy các hoạt động hợp tác liên kết trên tinh thần tự nguyện giữa nông dân với nông dân, giữa nông dân với HTX, giữa HTX với doanh nghiệp đảm bảo hài hòa lợi ích và cùng chia sẻ rủi ro từng bước tạo nên vùng nguyên liệu lúa gạo có chỉ dẫn địa lý.
Về môi trường, dự án nâng cao nhận thức nông dân trong sản xuất, giảm ô nhiễm, giảm phát thải khí nhà kính. Qua đó sản phẩm lúa, gạo nông dân sản xuất có trách nhiệm đảm bảo sự an toàn của sản phẩm, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng và doanh nghiệp liên kết tiêu thụ.
Trang thông tin có sự đồng hành của Dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam - VnSAT
