Tôm giống được lượng, lo chất: [Bài 5] Mua tôm giống dựa trên cảm tính

Trông chờ tôm giống nhập ngoài tỉnh

Là tỉnh có diện tích thả nuôi tôm nước lợ lớn, mỗi năm, nông dân Kiên Giang và các doanh nghiệp trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản cần hàng chục tỷ con tôm giống. Tuy nhiên, lĩnh vực sản xuất tôm giống tại tỉnh Kiên Giang lại kém phát triển, chỉ đáp ứng được phần nhỏ nhu cầu thả nuôi, còn lại phải trông chờ vào tôm giống nhập từ các tỉnh lân cận và khu vực Nam Trung bộ.

Ông Kim Hoàng Thanh - Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Kiên Giang - cho biết, năm 2025, ngành nông nghiệp xây dựng kế hoạch nuôi trồng thủy sản với diện tích 310.850ha, tổng sản lượng thu hoạch ước đạt trên 410.00 tấn. Trong đó, riêng tôm nước lợ, diện tích thả nuôi trên 137.000ha, ước sản lượng nuôi tôm nước lợ thu hoạch đạt 145.000 tấn. Các hình thức thả nuôi gồm nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh 5.000ha, tôm - lúa 107.000ha, nuôi quảng canh cải tiến hơn 22.000ha. Đối với mô hình nuôi tôm - lúa, có khoảng 40.000ha thả nuôi tôm càng xanh.

Theo ông Thanh, với diện tích thả nuôi như trên, ước tính nhu cầu tôm giống của tỉnh năm 2025 khoảng 16,6 tỷ con. Trong đó, nhu cầu tôm sú giống gần 6,1 tỷ con, tôm thẻ chân trắng hơn 9,2 tỷ con và tôm càng xanh 1,3 tỷ con. Tuy nhiên, khả năng sản xuất tại chỗ chỉ đáp ứng chưa tới 25%, ước cả năm sản xuất được khoảng 3,7 tỷ con. Nhiều nhất là tôm thẻ chân trắng, nhưng khả năng tự sản xuất chỉ được 3,2 tỷ con, đáp ứng khoảng 30% nhu cầu. Giống tôm sú tự sản xuất được khoảng 500 triệu con và tôm càng xanh chỉ vỏn vẹn 30 triệu con.

Mặc dù là địa phương có nhu cầu về tôm giống khá lớn nhưng hiện nay, trên địa bàn tỉnh Kiên Giang lại có rất ít doanh nghiệp đủ khả năng sản xuất giống tôm thẻ chân trắng. Các cơ sở chủ yếu sản xuất phục vụ nhu cầu nuôi tôm công nghiệp nội tại của đơn vị mình, còn dư mới bán ra ngoài để phục vụ người dân với số lượng không nhiều. Về tôm sú giống, toàn tỉnh có trên 20 cơ sở sản xuất nhưng quy mô nhỏ lẻ, năng lực sản xuất còn hạn chế.

Do lệ thuộc phần lớn nguồn giống nhập từ ngoài tỉnh nên Kiên Giang phát triển mạnh hoạt động ương dưỡng giống thủy sản, với trên 200 cơ sở, trang trại ương dưỡng tôm, cua, cá giống các loại. Dự kiến trong năm 2025, các cơ sở này ương dưỡng khoảng 58,7 tỷ con giống thủy sản. Trong đó, ương dưỡng tôm sú giống khoảng 5,6 tỷ con, tôm thẻ chân trắng 6 tỷ con, tôm càng xanh gần 1,3 tỷ con, cua biển 2,3 tỷ con, nhuyễn thể khoảng 35 tỷ con, cá các loại gần 8,6 tỷ con.

Mối lo về chất lượng tôm giống

Đã thành thông lệ, sau khi cắt xong vụ lúa trên nền đất nuôi tôm, ông Nguyễn Văn An (ở xã Thuận Hòa, huyện An Minh, Kiên Giang) canh con nước triều cường đầy nước mặn từ biển vào để bơm lên ruộng, xử lý chờ sẵn. Qua thời gian nghỉ Tết Nguyên đán, khi các cơ sở bán tôm giống khai trương hoạt động trở lại là ông liên hệ đặt mua để thả nuôi.

Ông An cho biết: “Với vuông nuôi tôm của gia đình 3ha, tôi mua 100.000 con tôm giống. Đây là giống tôm sú gia hóa, được công ty đóng thùng và chuyển về tận nơi nên giá cao, 150 đồng/con, riêng tiền mua tôm giống vụ này hết 15 triệu đồng”. Trên vỏ thùng ghi giới thiệu là tôm giống “Sạch 6 bệnh như còi tôm, đốm trắng, đầu vàng, teo gan tụy, vi bào tử và hoại tử gan”.

Tuy nhiên, ông An thừa nhận, phần lớn nông dân chỉ mua tôm giống dựa trên cảm tính, quan sát bằng mắt thấy tôm bơi lội nhanh nhẹn, phản ứng tốt với tiếng động thì chọn. Còn đơn vị bán họ quảng cáo sao thì tin tưởng vậy. Chứ nông dân chẳng ai bỏ chi phí, thời gian để làm xét nghiệm kiểm tra chất lượng tôm giống đầu vào, dù đây là yếu tố quan trọng quyết định thành bại của vụ nuôi. 

Những nông dân mua tôm giống đóng thùng, có thương hiệu như ông An đã là khá. Không ít nông dân chọn mua tôm đóng bịch (túi ni lông) thường được chở thẳng từ các tỉnh miền Trung về bán tại chợ tôm giống Thứ Bảy (huyện An Biên), giá chỉ từ vài chục đến 100 đồng/con. Cứ tờ mờ sáng là các xe đã về đậu sẵn, nông dân đến cầm bịch tôm giơ lên quan sát, ưng ý thì chốt mua về.

Tại huyện An Biên, năm 2025, dự kiến thả nuôi 22.000ha tôm - lúa và 3.200ha nuôi tôm quảng canh cải tiến. Ông Trang Minh Tú - Trưởng phòng NN-PTNT huyện An Biên (cũ) - cho biết, đến nay, nông dân đã thả nuôi được hơn 19.000ha tôm - lúa, với đối tượng nuôi chính là tôm sú. Diện tích còn lại chủ yếu ở xã Đông Yên, do nằm sâu trong nội đồng nên nước mặn vào chậm, khả năng hết tháng 2 sẽ xuống giống dứt điểm. Đối với diện tích nuôi tôm quảng canh cải tiến, nông dân đã thả giống xong.

Theo ông Tú, vấn đề chất lượng tôm giống không đảm bảo, thời tiết không thuận lợi và dịch bệnh xảy ra nhiều luôn là nỗi lo thường trực mỗi khi nông dân bước vào vụ nuôi tôm.

Những năm qua, Kiên Giang có chính sách hỗ trợ xét nghiệm miễn phí bệnh tôm giống cho các hộ dân thả nuôi quảng canh, tôm - lúa. Tuy nhiên, rất ít nông dân mang mẫu tôm đi xét nghiệm. Theo nông dân, các xe chở tôm giống bán hết là lại đi để quay vòng chuyến khác, chứ không nằm chờ đợi. Vì vậy, có lấy mẫu mang đi xét nghiệp đạt chuẩn thì quay về cũng chẳng còn để mà mua. Nên chủ yếu nông dân dựa vào cảm tính, quan sát bằng mắt là chính, hên thì nhờ, xui thì xử lý nuôi lại bầy khác.

Ông Nguyễn Đình Xuyên - Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Kiên Giang - cho biết, trong năm 2024, đơn vị đã thực hiện xét nghiệm 1.141 mẫu tôm để kiểm tra các bệnh như đốm trắng (WSSV), hoại tử gan tụy cấp (IHHNV), hoại tử dưới vỏ và cơ quan tạo máu (AHPND), vi bào tử trùng (EHP). Qua đó, đã phát hiện 116 mẫu dương tính với các bệnh thường gặp trên tôm, trong đó có 20 mẫu dương tính với WSSV, 11 mẫu dương tính với IHHNV, 41 mẫu dương tính với AHPND và 44 mẫu dương tính với EHP.

Ngoài ra, Chi cục còn thường xuyên thực hiện quan trắc môi trường nước, phân tích các chỉ số môi trường phục phục nuôi trồng thủy sản, chủ yếu là nuôi tôm nước lợ. Cụ thể, đã phân tích định lượng mật độ vi khuẩn Vibrio tổng số và Vibrio Parahaemolyticus trong 208 mẫu nước phục vụ cho chương trình quan trắc môi trường nước thủ công tại 16 điểm phục vụ nuôi tôm nước lợ.

Vụ nuôi tôm nước lợ 2025, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Kiên Giang tiếp tục được ngành nông nghiệp giao nhiệm vụ xét nghiệm các mẫu tôm giống phục vụ phòng, chống dịch bệnh trên tôm nước lợ. Dự kiến, sẽ tiến hành xét nghiệm khoảng 760 mẫu để kiểm tra các bệnh WSSV, IHHNV, AHPND, EHP. Từ đó, có các khuyến cáo để người dân chủ động lựa chọn con giống chất lượng, góp phần đảm bảo diện tích và sản lượng đã đề ra.

Mỗi khi bắt tay vào sản xuất vụ tôm mới, người dân lại canh cánh nỗi lo cũ, đó là chất lượng tôm giống. Bởi trong nghề nuôi tôm, con giống dù chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng giá thành sản xuất tôm nhưng lại là yếu tố quan trọng. Chất lượng tôm giống quyết định đến 70-80% thành, bại của mỗi vụ nuôi.